قدیمی 26-06-2011, 09:53 AM   #1
neda
(کاربر طلایی)
 
neda آواتار ها
 
تاریخ عضویت: Mar 2011
نوشته ها: 648
Ok 24px طبقه بندی بیابانها


طبقه بندی بیابانها



از آنجا كه پيدايش بيابانهاي طبيعي ايران ناشي از اثر مشترك و متقابل عوامل محيط طبيعي از جمله زمين شناسي- هيدرولوژي، ژئومرفولوژي، اقليم، پوشش گياهي و خاك مي باشد لذا در تعريف بيابان هم بايد ويژگيهايي از اين پارامترهاي محيط طبيعي مد نظر باشد. با توجه به اين موضوع و بطور عام مي توان گفت:

بيابان به مناطقي اطلاق مي شود كه داراي انواع سازندهاي شور و گچي بوده و تنوع گونه هاي گياهي كه معمولا شامل گياهان شور روي، ماسه روي و خشكزي مي باشد در آن كم است. در اينگونه مناطق خاكهاي گچي، قليا، شور و يا شور و قليا به فراواني يافت مي شود و خاك معمولا فاقد ساختمان بوده و عمق و ميزان ماده آلي آن نيز كم مي باشد.

در اين مناطق رخساره هاي متنوع ژئومرفولوژي از قبيل؛ بدلند، كوير، گنبدهاي نمكي، دشت هاي ريگي و تپه هاي ماسه بادي، نبكا، دغ و رمين هاي بدون پوشش گياهي بوضوح ديده مي شوند. حد نهايي ميانگين بارندگي سالانه اين مناطق به200 ميليمتر نمي رسد اين مقدار در برخي از مناطق مركزي ايران حتي كمتر از 90 ميليمتر است.

در اين مناطق‌ضريب تغييرات بارندگي بيش از 40 ميليمتر ، صريب بي نظمي بارش بيشتر از 13 ميليمتر و ميزان تبخير عموما بيش از 2000 ميليمتر و در مناطقي مانند يزد و سيستان و بلوچستان به بيش از 3000 ميليمتر در سال نيز مي رسد.


ضرورت طبقه بندی بیابانها


گستردگي مناطق بياباني ايران و مشكلات مالي، خدماتي و نيروي انساني مورد نياز سازمانهاي اجرايي، محدوديت هايي را براي عمليات احيا، اصلاح و يا بهره برداري صحيح در سطح وسيع ايجاد مي كند. هنر مديريت بيابان بايد بگونه اي باشد كه با كمترين هزينه بهترين نتيجه را عايد سازمان خود نمايد.

مسلما آگاهي از ويژگيها، محدوديتها و همچنين قابليتهاي اين محدوده هاي بياباني يكي از ضروريات كار است. از آنجا كه در پيدايش مناطق بياباني ايران عوامل مختلفي دخالت داشته اند بنا براين نمي توان آنها را در يك طبقه عام تحت عنوان بيابان قرار داد چرا كه در تعيين هر محدوده برخي از عوامل اثر بيشتري داشته اند و بعبارتي نقش اين عوامل در شناسايي مناطق بياباني در برخي از محدوده ها پر زنگ و در برخي مناطق كم رنگتر است و يا برخي مناطق توسط چند عامل و برخي توسط يك عامل بيابان شناخته شده اند. از اين رو ضرورت انجام طرحي تكميلي در راستاي پروژه ملي تعيين قلمرو جغرافيايي محدوده هاي بياباني ايران پايه ريزي شده است كه پس از بررسيهاي لازم و در صورت تصويب اجراي آن آغاز خواهد شد .

در طرح موصوف براي تعيين قلمرو بيابانها از 6 عامل محيط طبيعي (شامل: زمين شناسي، اقليم شناسي، هيدرولوژي، ژئومرفولوژي، خاك شناسي و پوشش گياهي )كه اثر متقابل آنها به صورت مشترك در پيدايش ويژگي بيابانها دخالت دارند استفاده شد و برآن اساس محدوده قلمرو بيابانهاي طبيعي ايران بصورت انفرادي و سپس ميزان اشتراك و انفكاك آنها نيز با ارايه نقشه هاي رقومي و مساحي شده تعيين شد.

اگر چه در نقشه نهايي حاصل از تلفيق عوامل مورد مطالعه، مجموع سطوح بياباني تحت پوشش عوامل فوق اعم از سطوح مشترك و غير مشترك در گستره ايران معادل 985798كيلومتر مربع محاسبه شد، اما از آنجا كه ميزان اشتراك عوامل تعيين كننده بيابان درنقاط مختلف عرصه ياد شده متفاوت است و بعبارتي برخي از مناطق توسط يك عامل و برخي مناطق توسط چند عامل بيابان شناخته شده است لذا تفكيك مكاني و طبقه بندي مناطق فوق از نظر سختي شرايط محيطي بصورت يك كار تكميلي ضرورت دارد.


سابقه تحقيق :


بيابانها از نظر مشخصه هاي اقليمي، فيزيكي و بيولوژيكي با يكديگر تفاوت دارند. هر چند در جهت تبيين اين تفاوتها براي طبقه بندي بيابانها بويژه از جنبه عوامل محيط طبيعي تحقيقات مستند و مدوني به چشم نمي خورد، اما برخي افراد و كشورها به فراخور نيازهاي كاري خويش مطالعاتي كلي در اين زمينه داشته اند.

مي توان گفت ميگز(Meigs ) جزو اولين كساني است كه نسبت به اينكار مبادرت ورزيده است نامبرده در سال 1953 مناطق خشك دنيا را برحسب بارش دريافتي به 3 طبقه مناطق بينهايت خشك، خشك و نيمه خشك تقسيم كرد. مناطق بينهايت خشك سرزمين هايي را در بر مي گيرد كه 12 ماه متوالي بدون بارندگي هستند، مناطق خشك كمتر از 250 ميليمتر بارندگي سالانه دارند و مناطق نيمه خشك داراي بارندگي سالانه بين 250 و 500 ميليمتر است. به عقيده نامبرده مناطق خشك و بينهايت خشك بيابان هستند و مناطق نيمه خشك بعنوان نوار انتقالي (از بيابان) بسمت اقليم هاي مرطوبتر (غير بياباني) محسوب مي شود. در برخي منابع اين منطقه بعنوان استپ يا نيمه بيابان شناخته شده است .

روش ديگري كه براي طبقه بندي بيابانهاي دنيا بكار گرفته شده، تقسيم آنها به چهار نوع مجزا و براساس علت خشكي و موقعيت آنها در ارتباط با كنترل هاي اقليمي است از اين نظر مناطق بياباني دنيا به چهار طبقه؛ بيابانهاي ساپتروپكال(جنب حاره يا زير استوايي)، بيابانهاي ساحلي، بيابانهاي با زمستانهاي سرد و بيابانهاي قطبي تقسيم شده اند.

سازمان زمين شناسي آمريكا نيز بيابانها را بوسيله موقعيت جغرافيايي و الگوي هواي غالب، به انواع بيابانهاي باران پناهي، ساحلي، مونسوني، قطبي، بادهاي تجارتي و بيابانهاي عرض ميانه تقسيم كرده است.

اين در حالي است كه در اكثر طبقه بنديهاي مدرن، بيابانهاي ايالات متحده آمريكا و شمال مكزيك به چهار طبقه مجزا گروه بندي شده اند. اين گروه بندي براساس تركيب و توزيع (پوشش) گياهي و رويش گونه هاي گياهي در يك منطقه خاص بيابان صورت گرفته است. بطور معمول جوامع گياهي بوسيله تاريخ زمين شناسي ، خاك و شرايط كانيهاي معدني، ارتفاع و الگوي بارش يك ناحيه شناسايي مي شوند. سه نوع از اين بيابانها - چي هوآ هوآن ، سونوران ، و موجاوه - به دليل دماي بالايشان در طول تابستان تحت عنوان"بيابان گرم" ناميده مي شوند، چرا كه تحول(فرگشت) وابستگي زندگي اين گياهان بطور نسبتا زيادي با جوامع گياهي جنب حاره شباهت دارد. بيابان حوضه بزرگ آمريكا يعني شمالي ترين قسمتهاي نوادا، قسمتهاي غربي و جنوبي يوتا، تا ثلث جنوبي آيداهو و گوشه جنوب شرق اورگان و حتي بخشهايي از كلرادوي غربي و جنوب غرب ويومينگ، تحت عنوان "بيابان سرد" ناميده مي شوند زيرا اين مناطق سردترهستند و خاستگاه زندگي گياهان غالب مانند مناطق حنب حاره نيست.

اين نوع طبقه بندي بيابانهاي آمريكاي شمالي مورد توافق ساير دانشمندان از جمله بيولوژيستها و زمين شناسان نمي باشد. بطور مثال از نظر اين گروه، موجاوه را نمي توان بعنوان يك بيابان مجزا در نظر گرفت، بلكه آن يك زون(ناحيه) انتقالي بين دو بيابان حوضه بزرگ و سونوران است.

حتي در بين كساني كه با اين طبقه بندي هم موافقند، روي نواحي دقيق جغرافيايي كه براي هر چهار گروه بيابان تشريح شده است، اختلاف نظرهايي وجود دارد. برخي از دانشمندان براي تعيين تفاوت محدوده هاي بيابان براي چهار نوع بيابان نامبرده علاوه بر توزيع گونه هاي گياهي از معيارهاي ديگري از جمله حيوانات نيز استفاده مي كنند.فلات كلرادو نيز نمونه ديگري از اختلاف نظر دانشمندان براي اين نوع طبقه بندي بيابان است.

اين منطقه نيمه خشك يوتاي جنوبي و آريزوناي شمالي كه گراند كانيونهاي عظيم پارك ملي را در بر مي گيرد هنوز نمي تواند نظر موافق كارشناسان را براي اين نوع طبقه بندي بعنوان يك بيابان مجزاي زمين شناسي داشته باشد چرا كه برخي از آنها فلات كلرادو را ابدا در داخل بيابان جاي نمي دهند در حاليكه برخي ديگر اين منطقه بيايان مي دانند.

متغيركليدي ديگري كه براي توصيف توزيع مكاني بيابانها بكار مي رود، پوشش گياهي طبيعي و بعبارت بهتر غيبت انواع گونه هاي گياهي قابل توجه در اين مناطق است. پوشش گياهي مناطق بياباني دنيا ارتباط مستقيمي با عرضهاي جغرافيايي كره زمين دارد. از آنجا كه تراكم كم پوشش گياهي يك خاصيت ذاتي بيابان است از اين رو طبقه بندي بيابان بر اساس تراكم گياهي مشكل است. بهتر است توصيف نوع پوشش گياهي به مولفه پايا بودن گياهي محدود شود زيرا حضور گياهان يكساله محدود به دوره هاي كمياب رطوبت كافي زمين وابسته است.

طبقه بندي ديگري كه در مورد بيابان ديده مي شود، تقسيم آن، به دو نوع بيابان گرم و خشك و بيابان سرد است. تفاوت اين دو نوع بيابان براساس ميزان بارندگي، درجه حرارت، موقعيت عرض جغرافيايي و توصيفي از نحوه زندگي جانوران و گياهان در اين دو محل صورت گرفته است.

به استناد اين طبقه بندي بيشتر بيابانهاي گرم و خشك، نزديك حاره و اطراف مدارين راس الجدي و راس السرطان و بيابانهاي سرد نزديك قطبين كره زمين قرار گرفته اند. دامنه دمايي در بيابانهاي گرم و خشك 20 تا 25 درجه سانتيگراد و حداكثر درجه حرارت در اين بيابانها به 43 تا 49 درجه سانتيگراد مي رسد در حاليكه در بيابانهاي سرد دامنه دمايي در زمستان از 2- تا 4 درجه و در تابستان از 21 تا 26 درجه سانتيگراد است.

بيابانهاي گرم و خشك بارندگي كمي دارند و اين بارندگي معمولا در دوره هاي كوتاهي در بين دوره هاي بدون بارندگي اتفاق مي افتد. ميانگين بارندگي سالانه در اين بيابانها حدود 150 ميلي متر است. بيابانهاي سرد معمولا برف دارند و بارندگي در حوالي بهار اتفاق مي افتد. ميانگين بارندگي سالانه اين نوع بيابان 150 تا 260 ميليمتر است. در بيابانهاي گرم و خشك به ندرت پوشش گياهي ديده مي شود و گياهان موجود نيز سازگاري خاصي براي زندگي در محيط پيدا كرده اند. در بيابانهاي سرد پوشش گياهي پراكنده است و در برخي مناطق حدود 10درصد سطح زمين بوسيله گياه پوشيده مي شود.

بيابانهاي دنيا به چهار دسته؛ بيابانهاي گرم وخشک- بيابانهاي نيمه خشک- بيابانهاي ساحلي و بيابانهاي سرد نيزتقسيم شده اند. در اين تقسيم بندي، خشکي شديدهوا، اختلاف شديددماي شب وروز، تبخيروتعرق بالا، بارندگي کم و پوشش گياهي ضعيف از ويژگي بيابانهاي گرم و خشك محسوب مي شود. مرکزپرفشارجنب حاره وبادهاي شرقي عامل موثردرتشکيل اين بيابانهاست ناگفته نماند بيابان لوت ايران در اين طبقه قرار گرفته است.

در بيابانهاي نيمه خشک، تفكيك قصول مشخص تر از بيابانهاي گرم و خشك وگونه هاي گياهي و جانوري در اين ناحيه رونق بيشتري دارند. تابستانهاي معتدلترخشک و طولاني،بارش کم زمستاني و ميانگين دماي 21 تا 27 درجه سانتيگراد تابستانه از ديگر ويژگيهاي بيابانهاي نيمه خشك است. بيابانهاي مونتانا وحوضه بزرگ درامريکا،گرينلند، شمال روسيه، شمال اروپا، وشمال آسيا در اين طبقه قرار مي گيرند.

بيابانهاي ساحلي ، زمستانهاي سرد وکوتاه، تابستانهاي نسبتا ًگرم ومعتدل وطولاني دارند. در مقياس جهاني بادهاي شرقي دراين منطقه غالب هستند ومانع نفوذ رطوبت به داخل سواحل مي شود .جريانهاي سرداقيانوسي نيزعامل ديگري درشکل گيري اين نوع بيابانهاهستند.

اين جريانهاباعث مي شودتا رطوبت موجود درهواي دريا به صورت مه درطول سواحل ظاهرشود. بيابان ناميب درافريقاي جنوبي وآتاکاما درشيلي در اين طبقه قرار مي گيرند. بيابانهاي سرد عمدتا در مناطق قطبي و جنب قطبي قرار دارند. ريزش برف و هواي سرد زمستاني، بارش باران در طول زمستان و گاهي در تابستان از ويژگي اين مناطق است.

ميانگين دامنه بارندگي سالانه در اين مناطق 150 تا 260 ميلي متر است هرچند حداكثر و حداقل بارندگي سالانه به ترتيب 460 و 90 ميلي متر برآورد شده است. همچنين بيابانها به انواع بيابانهاي شني، سنگي، صخره اي، فلاتي و كوهستاني نيز تقيسيم شده است. در ايران بيابان ها به دو گروه اصلي؛ بيابان هاي ساحلي و بيابان هاي داخلي تقسيم شده اند همچنین قلمرو بیابانهای ایران از جنبه عوامل محیط طبیعی تعیین شده و نقشه آنها بصورت رقومی نیز تعیین شده است .

همانطور كه ديده مي شود تقسيم و طبقه بندي بيابانها اغلب در مقياس جهاني انجام شده و در مناطقي هم كه در مقياس محلي كاري صورت گرفته غالبا عناصر اقليمي مد نظر بوده است درحاليكه در شكل گيري بيابانها بويژه در مقياس محلي(مزو اقليم) هر يك پارامترهاي محيط طبيعي به نوعي دخالت دارند. از اين روست كه براي طبقه بندي و تفكيك تشابهات و تمايزات اين مناطق نيز بايد از كليه عوامل محيطي دخيل در ايجاد شرايط بياباني استفاده كرد كاري كه در اين تحقيق به آن پرداخته خواهد شد.

neda آنلاین نیست.   پاسخ با نقل قول
پاسخ

برچسب ها
گردش, گردشگري, درباره طبيعت, طبقه بندی بیابانها, طبيعت, طبيعت و توريسم, طبيعت گردي


کاربران در حال دیدن موضوع: 1 نفر (0 عضو و 1 مهمان)
 
ابزارهای موضوع
نحوه نمایش

مجوز های ارسال و ویرایش
شما نمیتوانید موضوع جدیدی ارسال کنید
شما امکان ارسال پاسخ را ندارید
شما نمیتوانید فایل پیوست در پست خود ضمیمه کنید
شما نمیتوانید پست های خود را ویرایش کنید

BB code هست فعال
شکلک ها فعال است
کد [IMG] فعال است
کد HTML غیر فعال است

انتخاب سریع یک انجمن

War Dreams    Super Perfect Body    Scary Nature    Lovers School    Winner Trick    Hi Psychology    Lose Addiction    Survival Acts    The East Travel    Near Future Tech    How Cook Food    Wonderful Search    Discommend

Book Forever    Electronic 1    Science Doors    The Perfect Offers    Trip Roads    Travel Trip Time    Best Games Of    Shop Instrument    Allowedly


All times are GMT. The time now is 12:55 PM.


کپی رایت © 1388 . کلیه حقوق برای وبگاه حرف روز محفوظ است