قدیمی 17-05-2011, 06:48 PM   #1
kodiak
(کاربر طلایی)
 
kodiak آواتار ها
 
تاریخ عضویت: Feb 2011
نوشته ها: 501
Flower3 دریاچه حوض سلطان و منطقه قمرود


دریاچه حوض سلطان و منطقه قمرود - پارک ملی کویر

جمعه 27 بهمن ماه به همراه یکی از دوستداران طبیعت در نقش لیدر یک تور، گروهی را به یکی از مناطق تقریبا نزدیک پایتخت بردیم. من برای نخستین بار بود که با این موسسه طبیعت گردی که نزدیک به یک سال از تاسیسش می گذشت همکاری می کردم. ما منطقه ای را انتخاب کردیم که شاید تا کنون به اندازه انگشتان یک دست برایش توری برگزار نشده است و در ادامه شرکت کنندگان در تور را به جایی بردیم که صد در صد مطمئنیم تا به حال توری به آن جا نرفته است! منطقه اول دریاچه حوض سلطان و منطقه دوم منطقه تاریخی قمرود است.



در ابتدا یکسری اطلاعات کتابخانه ای می دهم درباره دریاچه نمک حوض سلطان:

دریاچه نمک حوض سلطان در 4۰ کیلومتری شمال شهرستان قم و 85 کیلومتری جنوب تهران و در حاشیه بزرگراه تهران قم قرار دارد . اين درياچه که به درياچه ساوه قم ودرياچه شاهی هم معروف است به مساحت تقريبی 240 تا 1200 کيلومتر مربع و 10500 هکتار درشمال شرق شهرستان قم واقع شده است ورشته کوههای البرز درشمال ان قرار دارد وسعت وشکل درياچه متناسب باورود آب وميزان بارندگی آن درفصول مختلف سال متفاوت است . درمواقع بارندگی وذوب برف های ارتفاعات اطراف چون برميزان آب ورودی افزوده می شود ، وسعت آن زياد ودرغيرازاين ايام وسعت آن کاهش می يابد . بدين ترتيب سطح آب درياچه پيوسته درنوسان است.

درموقع پرآبی سطح درياچه گسترش می يابد وآب آن اراضی پست وشوره زار باتلاقی پيرامون را می پوشاند ودرياچه بزرگی به طول 80 وعرض 60 کيلومتر تشکيل می دهد که به نام درياچه حوض سلطان يا کويرنمک مشهور است. رودهای متعددی به اين درياچه وارد می شوند که عموما" از اراضی شوره زار ونمکی اطراف عبور می کنند.

حوض سلطان در سال 1883 میلادی و بر اثر ساخت جاده شوسه تهران قم تشکیل شد. اين درياچه شامل دو چالة جدا از هم يكي به نام «حوض‎‎‎سلطان» و ديگري به نام «حوض‎‎‎مره» است كه با آبراهة باريكي به هم وصل مي‎‎‎شوند. حوضة باختري (حوض‎‎‎سلطان) داراي بلندي 806 متر از سطح دريا است كه به طور معمول از روان‎‎‎آب‎‎‎هاي سطحي تغذيه مي‎‎‎شود. حوضة خاوري (حوض‎‎‎مره)، افزون بر روان‎‎‎آب‎‎‎ها، از رودهايي مانند رودشور و قره‎‎‎چاي نيز بهره مي‎‎‎گيرد. مطالعات مستوفي (1350) نشان مي‎‎‎دهد كه آب‎ ‎ ‎ ابتدا وارد حوض‎‎‎مره شده و پس از پر شدن آن، از مسيل دو حوض گذشته وارد حوض‎‎‎سلطان مي‎‎‎شود و هنگامي كه آب در حوض‎‎‎سلطان چند متر بالاتر آمد، به طرف حوض‎‎‎مره بازمي‎‎‎گردد و سرريز اين دو حوض، به درياچة نمك تخليه مي‎‎‎شود. مشاهدات صحرايي كرينسلي (1970)، نشان مي‎‎‎دهد كه از مركز درياچه به خارج دو پهنة جداگانة قابل شناسايي است. يكي مركز درياچه كه حدود 24 درصد از مساحت آن را زير پوشش دارد و با پوستة نمكي پوشيده شده است.

دوم، زون مرطوب كه 76 درصد بقيه را تشكيل مي‎‎‎دهد كه به زون گياهان ريشه‎ ‎ ‎ بلند به پهناي 20 متر مي‎‎‎رسد. پوستة نمكي با 5 سانتيمتر ضخامت، شامل نوارهاي هم‎‎‎مركز سفيد و خاكستري است و در زير آن سيلت‎‎‎هاي رسي و خاكستري رنگ مرطوب قرار دارد. اين زون (پوستة نمكي) به طور فصلي با آب پوشيده مي‎‎‎شود، ولي مناطق مركزي آن ممكن است در تمام سال، آب‎‎‎دار باشد.

مطالعات انجام شده در زون مرطوب نشان داده كه ميزان رس موجود در نمونه‎‎‎ها، 35 تا 45 درصد است كه 10 تا 90 درصد كاني‎‎‎ها، كائولينيت ‎‎‎است. در پشته‎‎‎هاي شن و ماسه‎‎‎اي زون گياهان با ريشة بلند، چند خط داغ آب وجود دارد كه به سمت سراشيبي تا ارتفاع 826 متر ادامه دارد. اختلاف ارتفاع بين پست‎‎‎ترين و بلندترين خط داغ آب 20 متر است. پيشروي وسيع مخروط‎‎‎افكنه‎‎‎ها در پهناي زون مرطوب و روي پوستة نمكي نشانگر آن است كه روان‎‎‎آب سطحي بيش از گذشته است و تغيير آب و هوايي به سوي دورة مرطوب‎‎‎تر از گذشته، پيش مي‎‎‎رود.

رسوبات حوض‎‎‎سلطان بيشتر از نوع گچ و نمك، مارن و رس است. بررسي‎‎‎هاي لرزه‎‎‎نگاري و حفاري نيز نشان داده كه نمك تا عمق 46 متر وجود دارد. اين نمك، به صورت 5 لاية جدا از هم با ضخامت كل تا 20 متر است كه با رس‎‎‎هاي قهوه‎‎‎اي تا خاكستري از يكديگر جدا مي‎‎‎شوند. دورنمای دریاچه حوض سلطان در تابستان سفید مایل به قهوه ای و کویر کامل است در زمستان و بهار به صورت دریاچه ای ظاهر میشود . رودخانه قره سو (زرینه رود) که در منطقه شمالی شهرستان قم واقع است به دریاچه حوض سلطان میریزد.

دریاچه حوض سلطان و دریاچه نمک دریاچه‌هایی هستند که در تاریخ ایران نقش عجیبی داشته‌اند. رمان حوض سلطون نوشته محسن مخملباف به برخی افسانه‌ها در مورد این دریاچه‌ها اشاره دارد، که معروف بوده در رژیم سابق ایران برخی زندانیان سیاسی را به دریاچه‌های نمک می‌انداختند(شنیده ام تائید نمی‌کنم). البته همه می دانیم که جسد در محلی که نمک فراوان دارد نمی گندد.

جانداران:

یکی دو سال پیش یک گله هفت تایی از گورخر ایرانی که تعداد آن در ایران خیلی هم نیست در کنار درياچه حوض سلطان مشاهده شده است. مار، روباه، خرگوش، غاز، اردک وپرندگان مهاجر از جمله دیگر جانداران این منطقه هستند که هر کدام در فصولی از سال قابل مشاهده هستند. ظاهرا آهو نیز در برخی از مناطق شمال شرقی این دریاچه وجود دارد. البته پرندگان بسیاری در حول دریاچه حوض سلطان دیده می شوند که توضیح درباره آن از حوصله این جمع خارج است.

کانیها:


کانیهای تبخیری از جمله کانیهای مهم دریاچه حوض سلطان هستند. از آن جمله می توان به کلرورها، سولفات ها و کربنات ها اشاره کرد. در ایران کانیهای تبخیری به جز در دریاچه حوض سلطان در دریاچه ارومیه و مهارلو فارس قابل وجود دارند.

در دریاچه حوض سلطان یک آبزی نیز زندگی می کند. شاید برایتان کمی عجیب باشد، اما آرتمیا که میگوی آب های شور است تنها آبزی این منطقه است که از لحاظ اقتصادی به شدت قابل توجه است. این جانور از شاخه بند پایان و رده سخت پوستان است و به جهت حفظ بقای نسل خود به زندگی در آب های شور سازش پیدا کرده است. ما در سفری که به حوض سلطان داشتیم این میگوی آب های شور را ندیدیم اما بطور حتم با کمی جستجو و پرس و جو از کارکنان معادن دریاچه شاید بتوان آن ها را مشاهده کرد. گفته می شود که سیست و بیوماس این جانور در سال 1375 توسط کارشناسان مرکز تحقیقات منابع طبیعی و دام استان قم در دریاچه و حوضچه های اطراف آن یافت گردیده است. سیست این میگو در پروش میگو به ویژه در مرحله لاروی آن به شدت مورد نیاز است. همچنین از ناپلیوس میگوی آرتمیا در پرورش ماهیان به خصوص انواع ماهی قزل آلا و سفید استفاده می گردد. البته بنده اصلا با این معانی که مربوط به رشته شیلات است آشنایی ندارم و تنها نقل قول می کنم از مقاله ای که در فصلنامه محیط زیست در این باره به چاپ رسیده است.

گیاهانی که در 76 درصد بخش دریاچه در زیر پوسته نازک نمک قرار دارند به خوبی در هنگام پیاده روی در روی دریاچه قابل مشاهده اند که حتی برخی کاملا از نمک بیرون زده اند و کریستال های نمک بر روی آن ها به سختی چسبیده است. اما از ویژگی های گیاهی و جانوری و زمین شناسی دریاچه که بگذریم بایستی به آثار تاریخی محدوده دریاچه اشاره کنیم.

در شمال غربی دریاچه حوض سلطان روستای کوچک علی آباد قرار دارد که در آن کاروانسرای سنگی علی آباد و در بالای کوه کم ارتفاعی که در مقابلش قرار دارد میل سنگی علی آباد قرار دارد. این بناها درگردنه علی آباد که جاده قدیم تهران- قم از آن می گذرد قرار دارد. هر دو این آثار مربوط به دوران سلجوقیان هستند که خوشبختانه در قهرست آثار ملی تاریخی ایران به ثبت رسیده اند. البته اگر به آن جا بروید خواهید دید که زیاد وضع درستی ندارند. به بازدید میل سنگی نمی توان رفت چون در منطقه مانور نظامی قرار دارد!

در دشت شمالی دریاچه حوض سلطان و در جنوب کوه مره که روز گاری انتهای محدوده منطقه حفاظت شده کویر بوده است دو بنای تاریخی قرار دارد:

1- کاروانسرا یا رباط حوض سلطان

2- کاروانسرای دیگر که شاید به همین نام مشهور بوده در جنب آن

کاروانسرای اولی مربوط است به دوران قاجاریه و دومی به دوران صفویه. در این زمینه اطلاعات بیشتری نمی دهم چون که نمی توانید به دیدن آن ها بروید فقط این نکته را متذکر می شود که از این دو بنا هم تنها خرابه ای باقی مانده است و علت عدم توجه به آن نیز کاملا معلوم است!( به همان دلیل میل سنگی)

برداشت از نمک و دیگر کانی های دریاچه حوض سلطان از سوی دولت به پیمانکار واگذار می شود. هم اکنون نیز سال ها است که معادن نمک این دریاچه به معادن نمک نوری معروف است که گویا نام صاحب شرکتی است که پیمانکار این دریاچه است. در جنوب شرقی دریاچه امین آباد است که البته روستایی نیست بلکه تنها یک نام جغرافیایی است که در آن جا چند مرغ داری وجود دارد. در جنوب دریاچه رشته کوتاه کم ارتفاعی وجود دارد که در زمین های کوهپایه آن یکی دو کارخانه و پادگان نیروی زمینی ارتش قرار دارد. ظاهرا این پادگان چند دهه ای است که در حال فعالیت است و ساخت آن مربوط به سال های جدید نیست. البته من شنیده بودم که در این جا مکانی بنام اصطبل ارتشی نیز است شاید این اصطبل ارتشی همان پادگان نیروی زمینی باشد و یا در جای دیگر در جنوب دریاچه قرار داشته باشد. پیشنهاد می کنم به آن قسمت ها اصلا نزدیک نشوید. کارخانه آسفالت قدس هم در در همان حوالی در نزدیکی جاده قم- تهران است.

از امین آباد تا صدرآباد که در جنوب غربی دریاچه حوض سلطان است 22 کیلومتر راه است که به دلیل شنی بودن راه و رفت و آمد کم از آن، مسیر تقریبا دشواری است. این مسیر در حدود 45 دقیقه راه است. صدرآباد جای خاصی نیست و نشان آن کاروانسرای صفوی صدرآباد است که به شماره 2668 در فهرست آثار ملی میراث فرهنگی نیز قرار دارد اما ما با کاروانسرای بسیار بزرگی روبرو شدیم که کف زمین آن فرشی از پِهِن بود! تعدادی از خانزاده ها و پولداران منطقه قمرود این کاروانسرای تاریخی را در دست خود دارند. در گوشه و کنار این بنا می توان گله بزرگی از گوسفندان را دید که در حال چرا هستند. آن ها برای پرورش گوسفند همه چیز را مهیا کرده بودند. چاه آب و مخازن علوفه و .... البته این افرادی که ما دیدیم بسیار خطرناک بودند و ظاهرا حال و روز مناسبی هم نداشتند. قابل توجه میراث فرهنگی قم که یکی از بناهای ثبت شده ملی در حوزه مدیریت آن ها به چنین روزی در آمده است. در صورت مدیرت صحیح میراث فرهنگی می توان این بنا و منطقه حول آن را هم چون قصر بهرام دارای توریست کرد. البته اگر به این بنا رسیدگی شود شاید بتواند رصدگاه مناسبی نیز برای رصدگران تهرانی و قمی باشد.

از صدر آباد که به سمت روستای محمد آباد یا کاج محمد آباد که می روید چیزی دیده نمی شود انگار که در میان کویر لوت هستید منتها کمی سرسبزتر. نشان رسیدن به روستای محمد آباد خط راه آهن تهران – جنوب است که در این منطقه به سمت قم می رود. در نزدیکی ریل راه آهن و در کنار روستا دو، سه بنای عظیم تاریخی قرار دارد که سابق هزار و چند صد ساله دارند.

کاروانسرای محمد آباد قلعه سنگی به شماره 2138 و قلعه کاج محمد آباد که شماره ثبتش پاک شده دو بنایی هستند که بنای قسمت اصلی آن ها به دوران ساسانیان و حتی اشکانیان می رسد و در دوره های بعدی توسط سلسله های دیگر مرمت و مورد استفاده قرار گرفته اند تا دوران صفویان که مرمت اساسی شدند و سپس مسکوت و مخروبه ماندند. بی شک آثار تاریخی بسیاری از این دو بنا و بنای مخروبه دیگری که در شمال این ها قرار دارد در طول سالیان گذشته غارت شده اند و هم اکنون تکه های سفال بسیاری در آن جا دیده می شود. کاروانسرای عظیم محمد آباد قلعه سنگی مدتی است که صاحب در بزرگ آهنی شده است تا کسی داخل آن نشود.(اما ما از دیواره های خراب آن داخل شدیم و عظمت بیشتر این بنا را دیدیم) وضعیت قلعه کاج محمد آباد هم بسیار ناگوار است. خاکش سست و در حال فروریختن است و متاسفانه چندین دالان افق و عمودی خطرناک هم دارد که روی بیشتر آن ها پوشیده شده است. اگر به دیدن این بنا رفتید احتیاط لازم را به جا آورید.

از این روستا دو مسیر است که یکی به سمت شمال به کاروانسرای دیر کاج گچین و دیگری به سمت جنوب به دهستان قمرود می رسد. مسیر شمالی جاده ای است که ابتدایش آسفالته و سپس شنی و بعد خاکی است. هرگز توصیه نمی کنیم که این راه را در شب بروید در روز هم اگر می روید گروهی و بطور حتم با وسیله نقلیه این مسیر را طی کنید و از پیاده روی بپرهیزید. این را بدین دلیل گفتم که ظاهرا این جاده زیاد امنیت مناسبی ندارد.

از روستای محمد آباد به سمت جنوب از کنار کوه سفید که تمام سنگ هایش سفید است می گذرید. کوه سفید بیشتر شبیه به یک سنگ بزرگ سفید است و ارتفاعش بیشتر از صد متر و یا بیشتر نیست. از ظاهر آن هم معلوم است که مدام در حال کنده کاری و برداشت است.

در طول مسیر تا دهستان قمرود که بزرگ ترین ناحیه مسکونی این منطقه است دو، سه کاروانسرا در طول راه دیده می شوند که نشان دهنده همان راه باستانی کاشان به ری است که از پشت دریاچه حوض سلطان کنونی می گذرد.

ما در دهستان قمرود توقف نداشتیم اما سرسبزی این منطقه این ناحیه را تبدیل به دشتی زیبا کرده است که گویی دری در بیابان است. آن جا بانک دارد و خانه بهداشت و کلانتری و خلاصه نشانه هایی از تمدن کنونی شهری هر چند که هنوز شهر نشده اما با این پیشرفت هایی که دیده می شود تا پایان این دهه این جا نیز به جمع شهرهای ایران می پیوندد. قمرود دارای تمدنی باستانی است که در چند قسمت آن حفاری های جدی از سوی میراث فرهنگی در طول دو سه سال اخیرصورت گرفته است اما هنوز برای گردشگری عمومی مهیا نیست و برای دستیابی به اطلاعات درباره تمدن قمرود بایستی به کتب تاریخی مراجعه کرد. ذکر دو نکته لازم است: یک این که از قمرود مستقیما به سمت غرب راه خاکی به سیف آباد و سپس البرز است که به کیلومتر 10، 12 بزرگراه تهران – قم می رسد که ما این راه را برای مینی بوس و اتوبوس پیشنهاد نمی کنیم. اما نکته دوم این که در راه قمرود به قم انبوهی از ذباله های تاسیساتی ساختمان سازی هم چون گچ و آهک در سوی جاده دیده می شود که اصلا منظره مناسبی برای پایان یک سفر طبیعت گردی نیست!

kodiak آنلاین نیست.   پاسخ با نقل قول
پاسخ

برچسب ها
منطقه قمرود, گردش, گردشگري, دریاچه, دریاچه حوض سلطان, درباره طبيعت, طبيعت, طبيعت و توريسم, طبيعت گردي


کاربران در حال دیدن موضوع: 1 نفر (0 عضو و 1 مهمان)
 
ابزارهای موضوع
نحوه نمایش

مجوز های ارسال و ویرایش
شما نمیتوانید موضوع جدیدی ارسال کنید
شما امکان ارسال پاسخ را ندارید
شما نمیتوانید فایل پیوست در پست خود ضمیمه کنید
شما نمیتوانید پست های خود را ویرایش کنید

BB code هست فعال
شکلک ها فعال است
کد [IMG] فعال است
کد HTML غیر فعال است

انتخاب سریع یک انجمن

War Dreams    Super Perfect Body    Scary Nature    Lovers School    Winner Trick    Hi Psychology    Lose Addiction    Survival Acts    The East Travel    Near Future Tech    How Cook Food    Wonderful Search    Discommend

Book Forever    Electronic 1    Science Doors    The Perfect Offers    Trip Roads    Travel Trip Time    Best Games Of    Shop Instrument    Allowedly


All times are GMT. The time now is 12:55 PM.


کپی رایت © 1388 . کلیه حقوق برای وبگاه حرف روز محفوظ است