درباره کویر - طبیعت و توریسم (طبیعت ایران و جهان، نقاط دیدنی، گردشگری)؛

kodiak · 21-05-2011, 04:25 PM

درباره کویر

عرضه وسيع مناطق بياباني و كويري ايران و لزوم شناخت هر چه بيشتر اين مناطق به منظور برنامه ريزي و استفاده بهينه و همچينن جلوگيري از پيشروي آنها سبب شده است تا دست اندركاران و صاحب نظران با نوشتن مقالات و يا تشكيل گردهمايي‌ها و سمينارها در اين مورد به بحث و تبادل نظر بپردازند. اما چيزي كه تا به حال به آن دقت كافي مبذول نشده ارائه تعريفي صحيح از كوير و مناطق كويري و يا تفكيك دو ناحيه بيابان و كوير بوده است شايد اين سوال پيش آيد كه جدا بودن اين دو واژه از هم چه چيزي را عوض كرده و يا چه مشكلي را حل مي كند. ولي آنچه مي توان گفت اين است كه در هر نوع مريضي آبتدا بايد نوع مرض را تشخيص داد و سپس اقدام به تجويز دارو كرد. به اين ترتيب بيابان و كوير هم دو نوع مريضي مناطق خشك است كه ابتدا بايد چگونگي پيدايش آن را تشخيص داده و سپس به مبارزه پرداخت. و چه بسا نوع مبارزه با يكديگر تفاوت داشته باشد. با اين توضيح كوتاه بايد ببينيم كوير چگونه جايي است.

به چه مناطقي كوير گفته مي شود: كوير به زمينهاي گلي و شور نمكزاري گفته مي شود كه اشباع از املاح و نمكهاي مختلف بوده و براي زراعت مناسب نمي باشند. هر جا كه بافت خاك ريز دانه و نمك به مفهوم عام وجود داشته باشد با حضور آب به هر شكل (باران ـ جاري ـ زيرزميني ) كوير تشكيل مي شود و معمولاً در انتهاي ميسل ها و در پست ترين نقطه يك حوضه قرار دارد، از آنجا كه شرايط حاكم بر بيابانها اغلب مساعد پيدايش كوير است لذا اين دو پديده بيشتر با هم وجود دارند. در واقع كوير عارضه اي در يك بيابان است نه خود بيابان. لازم بياد آوري است منابع خارجي در اين زمينه اصطلاحات ديگري نظير سبخا يا شوت نيز بكار برده اند كه هر يك از اين دو اصطلاح تعريف خاص خود را دارد؛

سبخا: فرو رفتگي بسته اي است كه معمولا در زمستان پوشيده از آب شور است ولي در تابستان خشك شده و پودر سفيد نمك در آن نمايان مي شود زيرا جريان آب قابل توجهي به آن نمي رسد. شوري آن يا مربوط به نفوذ آبهاي زيرزميني شور است و يا حاصل تبخير آبهايي است كه بر اثر گذشتن از رخنمون هاي نمكدار شور شده اند و يا اينكه مربوط به وجود زمين شور در داخل خود فرو رفتگي است و آبها در آنجا قبل از تبخير نمكدار مي شوند.

شوت نيز همان چاله ها يا فرورفتگي هاي زمين است اما با گسترش بيشتر كه به ديواره هاي كم و بيش قائم (فالز) ختم مي شود. گاه ممكن است تماما يا قسمتي از آن در ماههاي بدون باران خشك شده باشد. خاك آن غالبا و حتي در تابستان حالت سيالي و رواني بيشتري دارد و امكان فرو رفتن انسان در آن نيز وجود دارد. گاهي اصطلاح شوت را براي نشان دادن كناره هاي كمتر شور و پوشيده از علف سبكا نيز بكار برده اند. اختلاف شوت و سبخا را در كناره هاي آن فرض كرده اند كه در اولي ديوار قائم و در دومي بصورت شيب ملايمي است. در منابع ایرانی نیز تقسیم بندی هایی در مورد کویر (مانند کویرهای شخم خورده، پف کرده، چربه، زرده و امثال آن) نیز دیده می شود.

پيدايش كوير:

در تشكيل زمينهاي شور و كويرهاي نمك عوامل بيشماري در طول دوران هاي زمين شناسي دخالت داشته اند كه بطور خلاصه به چند مورد از آنها اشاره مي شود.

1- چون زهكش سيلابها هنگام عبور از تشكيلات نمكدار كه عمدتاً مربوط به دوران سوم زمين شناسي مي باشند بطرف گودترين نقطه حوضه آبخيز سرازير مي شود املاح محلول را در خود حل كرده و به چاله ها حمل مي كنند. این املاح پس از تبخير در سطح زمين رسوب مي نمايند و در نتيجه خاك آن نقاط شور شده و كوير ايجاد مي شود بطوريكه هيچ گونه گياهي نمي تواند در آنجا رشد نمايد. مانند: كوير دامغان ـ كوير نمك بجستان ـ كوير سبزوار ـ كوير شوره گزهامون و . . .

2- املاح نمك در ساختمان خاك منطقه موجود بوده و به دليل تبخير شديد از طبقات زيرين در نتيجه خاصيت شعريه به سطح منتقل مي شود و كوير ايجاد مي شود.

3-ممكن است به دليل وجود گنبدهاي نمكي در منطقه و تخريب آن به تدريج كوير ايجاد گردد. انواع مختلفي از اين گونه كوير ها در نقاط مختلف ايران بصورت بزرگ و كوچك ديده مي شود بعضي از آنها به صورت باتلاق و در طول سال از رودخانه ها تغذيه شده و آبدار مي باشند ( باتلاق گاوخوني جازموريان و . . . ) و بعضي ديگر چون كويرهاي سيرجان وبجستان با وجود آبدار بودن در زير پوشش هاي قطور نمك تقريباً بصورت مرده بوده و بطور محدود در سالهاي پر باران بخشي از پهنه هاي آنها غرق آب مي شوند.

به اين ترتيب مي توان گفت كه در پيدايش كوير با تعريف فوق انسان دخالتي نداشته بلكه بيشتر وضعيت زمين ساختي و ژئومرفولوژي منطقه موثر است ولي انسان بطور ناخواسته با اهمال باعث پيشروي كوير مي شود.

21-05-2011, 04:25 PM	#1
kodiak (کاربر طلایی) تاریخ عضویت: Feb 2011 نوشته ها: 501	درباره کویر درباره کویر عرضه وسيع مناطق بياباني و كويري ايران و لزوم شناخت هر چه بيشتر اين مناطق به منظور برنامه ريزي و استفاده بهينه و همچينن جلوگيري از پيشروي آنها سبب شده است تا دست اندركاران و صاحب نظران با نوشتن مقالات و يا تشكيل گردهمايي‌ها و سمينارها در اين مورد به بحث و تبادل نظر بپردازند. اما چيزي كه تا به حال به آن دقت كافي مبذول نشده ارائه تعريفي صحيح از كوير و مناطق كويري و يا تفكيك دو ناحيه بيابان و كوير بوده است شايد اين سوال پيش آيد كه جدا بودن اين دو واژه از هم چه چيزي را عوض كرده و يا چه مشكلي را حل مي كند. ولي آنچه مي توان گفت اين است كه در هر نوع مريضي آبتدا بايد نوع مرض را تشخيص داد و سپس اقدام به تجويز دارو كرد. به اين ترتيب بيابان و كوير هم دو نوع مريضي مناطق خشك است كه ابتدا بايد چگونگي پيدايش آن را تشخيص داده و سپس به مبارزه پرداخت. و چه بسا نوع مبارزه با يكديگر تفاوت داشته باشد. با اين توضيح كوتاه بايد ببينيم كوير چگونه جايي است. به چه مناطقي كوير گفته مي شود: كوير به زمينهاي گلي و شور نمكزاري گفته مي شود كه اشباع از املاح و نمكهاي مختلف بوده و براي زراعت مناسب نمي باشند. هر جا كه بافت خاك ريز دانه و نمك به مفهوم عام وجود داشته باشد با حضور آب به هر شكل (باران ـ جاري ـ زيرزميني ) كوير تشكيل مي شود و معمولاً در انتهاي ميسل ها و در پست ترين نقطه يك حوضه قرار دارد، از آنجا كه شرايط حاكم بر بيابانها اغلب مساعد پيدايش كوير است لذا اين دو پديده بيشتر با هم وجود دارند. در واقع كوير عارضه اي در يك بيابان است نه خود بيابان. لازم بياد آوري است منابع خارجي در اين زمينه اصطلاحات ديگري نظير سبخا يا شوت نيز بكار برده اند كه هر يك از اين دو اصطلاح تعريف خاص خود را دارد؛ سبخا: فرو رفتگي بسته اي است كه معمولا در زمستان پوشيده از آب شور است ولي در تابستان خشك شده و پودر سفيد نمك در آن نمايان مي شود زيرا جريان آب قابل توجهي به آن نمي رسد. شوري آن يا مربوط به نفوذ آبهاي زيرزميني شور است و يا حاصل تبخير آبهايي است كه بر اثر گذشتن از رخنمون هاي نمكدار شور شده اند و يا اينكه مربوط به وجود زمين شور در داخل خود فرو رفتگي است و آبها در آنجا قبل از تبخير نمكدار مي شوند. شوت نيز همان چاله ها يا فرورفتگي هاي زمين است اما با گسترش بيشتر كه به ديواره هاي كم و بيش قائم (فالز) ختم مي شود. گاه ممكن است تماما يا قسمتي از آن در ماههاي بدون باران خشك شده باشد. خاك آن غالبا و حتي در تابستان حالت سيالي و رواني بيشتري دارد و امكان فرو رفتن انسان در آن نيز وجود دارد. گاهي اصطلاح شوت را براي نشان دادن كناره هاي كمتر شور و پوشيده از علف سبكا نيز بكار برده اند. اختلاف شوت و سبخا را در كناره هاي آن فرض كرده اند كه در اولي ديوار قائم و در دومي بصورت شيب ملايمي است. در منابع ایرانی نیز تقسیم بندی هایی در مورد کویر (مانند کویرهای شخم خورده، پف کرده، چربه، زرده و امثال آن) نیز دیده می شود. پيدايش كوير: در تشكيل زمينهاي شور و كويرهاي نمك عوامل بيشماري در طول دوران هاي زمين شناسي دخالت داشته اند كه بطور خلاصه به چند مورد از آنها اشاره مي شود. 1- چون زهكش سيلابها هنگام عبور از تشكيلات نمكدار كه عمدتاً مربوط به دوران سوم زمين شناسي مي باشند بطرف گودترين نقطه حوضه آبخيز سرازير مي شود املاح محلول را در خود حل كرده و به چاله ها حمل مي كنند. این املاح پس از تبخير در سطح زمين رسوب مي نمايند و در نتيجه خاك آن نقاط شور شده و كوير ايجاد مي شود بطوريكه هيچ گونه گياهي نمي تواند در آنجا رشد نمايد. مانند: كوير دامغان ـ كوير نمك بجستان ـ كوير سبزوار ـ كوير شوره گزهامون و . . . 2- املاح نمك در ساختمان خاك منطقه موجود بوده و به دليل تبخير شديد از طبقات زيرين در نتيجه خاصيت شعريه به سطح منتقل مي شود و كوير ايجاد مي شود. 3-ممكن است به دليل وجود گنبدهاي نمكي در منطقه و تخريب آن به تدريج كوير ايجاد گردد. انواع مختلفي از اين گونه كوير ها در نقاط مختلف ايران بصورت بزرگ و كوچك ديده مي شود بعضي از آنها به صورت باتلاق و در طول سال از رودخانه ها تغذيه شده و آبدار مي باشند ( باتلاق گاوخوني جازموريان و . . . ) و بعضي ديگر چون كويرهاي سيرجان وبجستان با وجود آبدار بودن در زير پوشش هاي قطور نمك تقريباً بصورت مرده بوده و بطور محدود در سالهاي پر باران بخشي از پهنه هاي آنها غرق آب مي شوند. به اين ترتيب مي توان گفت كه در پيدايش كوير با تعريف فوق انسان دخالتي نداشته بلكه بيشتر وضعيت زمين ساختي و ژئومرفولوژي منطقه موثر است ولي انسان بطور ناخواسته با اهمال باعث پيشروي كوير مي شود.

کاربران در حال دیدن موضوع: 1 نفر (0 عضو و 1 مهمان)