دز و كرخه خاستگاه گوزن زرد ايراني
جنگلهاي زيباي كرانه رودهاي دز و كرخه خاستگاه گوزن زرد ايراني است. گوزن زرد ايراني با عمر متوسط 14-16 سال در اواسط شهريور ماه جفت گيري و پس از 8 ماه نوزادان به دنيا مي آيند. اين حيوانات در 5/1 سالگي بالغ مي شوند. رشد شاخ در نرها از 1 سالگي به بعد شروع مي شود. در زمستان شاخها مي افتد و شاخهاي جديد بلافاصله شروع به رشد كرده و در تابستان تكميل مي شوند. اين حيوانات در زمستان موهاي بلند و به رنگ خاكستري با خالهاي نامشخص دارند در حاليكه در تابستان رنگ پشت وپهلوها زرد متمايل به قرمز و زير بدن، كفل ها و دم سفيد است.
اين گونه در گذشته پراكندگي وسيعي در شمال شرقي آفريقا، عراق، و تركيه و ايران داشته و تمام مناطق جنگلي زاگرس و جنگلهاي گرمسيري خوزستان را در قلمرو داشته است.
در فاصله سالهاي 1339-1341 و درست زماني كه تصور مي رفت نسل اين گونه پستاندار باشكوه در ايران نيزمنقرض شده است، با فعاليتهايي كه بمنظور رديابي گوزن زرد توسط اكيپي از كارشناسان و عوامل اجرايي ايراني و خارجي صورت گرفت، 5 راس گوزن زرد از جنگلهاي كرخه زنده گيري شد و بنابراين مسلم شد كه نسل گوزن زرد ايراني هنوز منقرض نشده است.
از آن پس با تمهيداتي كه جهت حفظ و تكثير نسل اين گونه صورت گرفت و با انتقال گوزنها به پناهگاه حيات وحش دشت ناز در استان مازندران، نتايج رضايت بخشي از افزايش جمعيت آنها بدست آمد.
سپس در فاصله سالهاي 1356 تا 1372 طي چند مرحله عملياتي، گوزنها از دشت ناز به مناطق:
1- جزيره اشك در استان آذربايجان غربي
2- كرخه در استان خوزستان
3- جزيره كبودان در استان آذربايجان غربي
4- جزاير كيش، سيري و لاوان
5- زردلان در استان كرمانشاه
6- ميانكتل در استان فارس
7- مواردي هديه به سران كشورهاي پاكستان و امارات منتقل شدند.
در حال حاضر و بر اساس آخرين اطلاعات، گوزن زرد در كشور در مناطق زير وجود دارد:
1- استان مازندران پناهگاه هاي حيات وحش دشت ناز و سمسكنده
2- استان فارس منطقه حفاظت شده ارژن و پريشان( ميانكتل)
3- استان آذربايجان غربي پارك ملي درياچه اروميه.
در حال حاضر با توجه به ارزشهاي اكولوژيك، تحقيقاتي ، زيبا شناختي و اقتصادي گوزنها و اهميت جهاني آنها در دنياي وحش و با توجه به رسالت سازمان حفاظت محيط زيست در جهت حفظ و حراست از حيات وحش ارزشمند كشورمان، قصد داريم با همتي دوباره و با استفاده از تجربه هاي گرانبار پيشين ، ،با همياري و مساعدت كارشناسان و محيط بانان زحمتكش و كوشاي استان و منطقه و نيزآگاه سازي مردم محلي در اين زمينه، پس از احيا و سامان بخشي به خاستگاه اصلي گوزن زرد ايراني او را به خانه اش در استان سرسبز خوزستان بازگردانيم.