طبیعت و توریسم (طبیعت ایران و جهان، نقاط دیدنی، گردشگری)؛

رودخانه دز

دز رودخانه‌ای است که از رشته کوه زاگرس میانی (در جنوب استان لرستان)سرچشمه می‌گیرد. در اقتصاد شمال خوزستان نقشی بسیار مهم دارد.

http://nature.harferooz.com/photos/images/286dezh.jpg

نام

درباره نام این رودخانه دو گونه نظر وجود دارد:

* بنا به نوشته لغت نامه دهخدا:

دز. [ دِ ] (اِ) دژ. قلعه و حصار. (برهان ). قلعه و حصار عموماً و قلعه بالای کوه خصوصاً. (آنندراج ). قلعه . (جهانگیری ) (از مهذب الاسماء). حصار. (شرفنامه منیری ). حصن . (از مهذب الاسماء)

از آنجا که نام واژه دز در کلمه دزفول وجود دارد احتمال می رود نام این رودخانه از دزفول گرفته شده باشد یا این واژه خود سبب نامگذاری دزفول شده باشد. بسیاری عقیده دارند که نام دزفول از واژه دژ و پل اخذ شده باشد که به پل قدیم دزفول و دژی که در برابر آن به عنوان مدافع پل ساخته شده بود اشاره دارد و این نام به واسطه تاثیر عربی به دزفول بدل شده است. در لغت نامه دهخدا ذیل حرف دال آمده است. نام شهر دزفول مرکب از دز به معنی قلعه و پل است و آن به مناسبت قلعه‌ای است که برای حفظ پل معروف دز ساخته شده

اما عقیده دیگر این است:

* نام این رود برگرفته از واژه دِزَ (deza) _که در گویش لری بختیاری به معنی : ( نشانه، مرز و طلایه) است _ می‌باشد .

دلیل نام گذاری این رودخانه به این نام، قرار گرفتن آن به عنوان مرز سرزمین اتابکان لر کوچک و اتابکان لر بزرگ بوده است. کاربرد این نام در برخی مناطق دیگر که در طول تاریخ مرز و طلایه قرارداده شده اند نیز مشاهده می‌شود مانند : دهدز در شرق خوزستان.

جغرافیا

رود دز از ترکیب چند رودخانه که در ذیل به آنها اشاره می‌شود بوجود می آید.

1-رود بختیاری ... سرچشمه: اشترانکوه
2-رود زالکی (زلقی)...سرچشمه:قالی کوه
3-رود سزار ...سرچشمه:اشترانکوه و کوه گرین
4-رود تیره ...سرچشمه :اشترانکوه
5-رود ماربره ...سرچشمه:اشترانکوه

این رود پس از گذشتن از جنوب لرستان و شمال خوزستان و حوزه جغرافیایی مانند الیگودرز، الوار گرمسیری، اندیمشک، سردشت، دزفول وشوش در منطقه‌ای به نام گرگر در شرق شوشتر به رود کارون می‌پیوندد.

سدها

بر روی رودخانه دز، سدهای بزرگی ساخته شده یا در دست ساخت است؛ که از جمله آن میتوان به برنامه ساخت بزرگترین سد جهان، سد بختیاری در جنوب لرستان و نیز به ششمین سد بزرگ جهان در زمان ساخت، سد دز در مرز شهرستان‌های دزفول و انديمشك و سدهای تنظیمی درون شهر دزفول اشاره کرد.

پل‌ها

در شهر دزفول بر این رودخانه جندین پل بسته شده است.

پل قدیم

مهم‌ترین اثر تاریخی دزفول است که در حدود ۱۷۵۰ سال پیش شاپور دوم ساسانی آن را به کمک اسیران رومی بر روی رود دز بنا کرد. این پل به همین دلیل به پل رومی نیز مشهور است.

پل جدید

پل شناور

پل سوم یا پل مقاومت یا پل رودبند

پل چهارم

پل حمید آباد

انتقال آب الیگودرز به قم

پس از اجرای طرح انتقال آب از الیگودرز در شرق استان لرستان به قم که رسانه‌های ایران از آن با عنوان کلی و مبهم « طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم» نام می‌برند، شهرستان الیگودرز اکنون تامین کننده اصلی آب مصرفی (شرب، صنعتی، کشاورزی) شهرهای خوانسار، گلپایگان، خمین، محلات، نیم ور، سلفچگان و قم می‌باشد. به گفته فتاح وزیر وقت نیرو این آب یکی از بهترین آبهای دنیا است.

اعتراض‌ها و خسارت‌ها

انتقال آب از شرق استان لرستان و شهرستان الیگودرز به شهرهای خوانسار، گلپایگان، خمین، محلات، نیم ور، سلفچگان و قم باعث پایین رفتن شدید سطح سفره‌های آب زیرزمینی و در نهایت خشک شدن چاه‌های آب این منطقه شده است. بیش از ۶۰ حلقه چاه خشک شده و ۱۷۱ حلقه از چاه های منطقه نیز در آستانه خشکیدن قرار دارند، اما تاکنون حقابه یی برای این روستاها در نظر گرفته نشده است.

از سوی دیگر نام‌گذاری این طرح به عنوان مبهم «طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم» و همچنین نام گذاری پروژه ساخت و اجرای این طرح با نام پروژه قمرود باعث واکنش‌هایی در میان مردم استان لرستان شد تا جایی که حجت الله رحمانی نماینده شهرستان الیگودرز هم نسبت به نام‌گذاری این طرح اعتراض کرد و آن را مجعول خواند.

حسینی نماینده اهواز: معتقدیم اولویت باید شهرهای کناری رودخانه باشند. از این رو با این طرح مخالفیم. ناصری نژاد نماینده شادگان: با این پروژه مخالفیم و معتقدیم به ضرر کشور خواهد بود. رئیس مجمع نمایندگان خوزستان: ما نمایندگان بدون حمایت نمی توانیم از این طرح ممانعت کنیم، مطبوعات ما را تنها نگذارند. ابراهیمی نماینده شوشتر: نمایندگان خوزستان نگران تبعات پروژه قمرود هستند.

خشک شدن چاه‌ها و چشمه‌های شهرستان الیگودرز علاوه بر خسارات بسیاری که به بخش کشاورزی وارد کرده است باعث از بین رفتن مجتمع‌های پرورش ماهی در این شهرستان شده است. پرویز فتاح، وزیر نیروی پیشین دولت نهم مدعی شد که وی مدافع حقوق مردم الیگودرز است.