طبیعت و توریسم (طبیعت ایران و جهان، نقاط دیدنی، گردشگری)؛

سازگاری گیاهان در بیابان

گياهان بر خلاف جانوران براي گريز از مخاطرات طبيعي از جمله خشكي، تشعشع خورشيد و گرماي زياد ، بادهاي سوزناك سرد، يخبندان و امثال آن قادر به حركت نيستند و نمي توانند جابجا شوند لذا براي مقابله با اين گونه مسايل سازگاريهاي خاصي پيدا كرده اند. مهمترين اين مكانيزمها به قرار زير است :

- در گياهان بياباني غالباً برگها به رنگ روشن ديده مي شوند اين سازگاري براي جلوگيري از شدت تعرق و انعكاس بيشتر تشعشات خورشيد است .

http://nature.harferooz.com/photos/i...ia_bigelov.jpg

- براي جلوگيري از تعرق بيشتر و حفظ آب موجود برگها كوچك يا فلسي شكل و گاهي بكلي از بين رفته اند و عمل جذب كلروفيل به وسيله ساقه انجام مي شود .

- بسياري از درختان بياباني براي كم كردن گستره خود در مقابل تشعشع خورشيد داراي تاجي سرتخت و چتري شکل هستند .

- داراي اپيدرم ضخيم ، روزنه هاي مخفي يا فرو رفته ، پوشش واكسي يا حفاظتي مانند كرک و امثال آن هستند

-سيستم ريشه اي وسيع ، گسترده و عميق است بطوريكه بتوانند از رطوبت خاك ناشي از بارندگي ناچيز بيابان و همچنين رطوبت اعماق خاك استفاده كنند

- در گياهان بياباني بافتهاي ذخيره آب در اندامهاي هوايي يا ريشه ديده مي شود. اينگونه گياهان مهمترين تيپ رستنيهاي بياياني به حساب مي آيند .

- قدرت تحمل آب كشيدگي بافتها در برخي از گونه هاي گياهي مانند گونه هاي Zygophyllum که مقادير زيادي از آب خود را در ايام گرم سال از دست مي دهند بسيار زياد است مثلاً در Zygophyllum qatarens مقدار آب بافتهاي گياه به طور معمول 80 درصد است در حالي كه اين مقدار در خشك ترين و گرم ترين ماه سال به 20 درصد مي رسد يعني گياه 60 در صد آب خود را از دست مي دهد.

- نسبت وزن خشك ريشه به وزن خشك ساقه در اغلب رستني هاي بياباني چندين برابر بيش از بيوم هاي ديگر است .

- سازش با شرايط محيط از طريق توقف فتوسنتز درساعات گرم روز و تشديد عمل فتوسنتز در ساعات نسبتاً خنك روز نوع ديگري از سازگاري اين گياهان با بيابان است. مثلاً در درخت چوج Salvadora persica عمل جذب كلروفيل در ايام گرم سال بين ساعت 7 تا 9 صبح و 4 تا 7 بعد از ظهر انجام مي گيرد و حدوداً 5 ساعت توقف جذب كلروفيلي توام با بسته شدن روزنه ها در طول روز دارد. در اين حالت حرارت برگ بالا مي رود كه بسياري از گياهان اكوسيستم هاي ديگر قادر به تحمل چنين حرارتي نمي باشند .

در عين حال بعضي از گياهان بياباني مانندCapparis spinosa قسمتي از روزنه هاي خود را در تمام طول روز باز نگه مي دارند و لذا تعرق در حد لزوم براي خنك كردن برگها انجام مي گيرد ولي جذب كلروفيل در ساعات گرم روز قطع مي شود .

- در مناطق بياباني گاهي خشكي فيزيولوژيك جانشين خشكي فيزيكي مي گردد يعني محيط از نظر فيزيكي مرطوب است ولي شوري ناشي از املاح به خصوص سديم گياه را در معرض خشكي فيزيولوژيك قرار مي دهد و تيپي از رستني ها به وجود مي آيد كه به نام هالوفيت مشهورند . در بين هالوفيتها ممكن است هم گياهان تيپ گوشتي و هم غير گوشتي وجود داشته باشد . هالوفيتها قادرند فشارهاي اسمزي خيلي شديد خاك را تحمل كنند .

- مطالعه فنولوژي گياه به خصوص برگ در تشخيص نوع اكوسيستم هاي بياباني كمك فراواني مي كند . از اين طريق مي توان به تغييرات توليد اكوسيستم بر حسب فصل پي برد در اين رابطه رستني ها داراي انواع مختلف مي باشند برخي از گياهان در طول گرم ترين و خشكترين ماه سال برگهاي خود را به كلي از دست داده و لخت مي شود و پس از بارندگي گياه پوشيده از برگهاي توسعه يافته مجدد مي گردد و يا اين كه گياه در طول گرمترين و خشك ترين ماه سال مقدار زيادي از برگهاي خود را از دست مي دهد ولي هرگز كاملاً لخت نمي شود .