آمار برداری صد در صد جنگلهای شمال
امکانسنجی آماربرداری صد در صد در جنگلهای شمال ایران در روش آماربرداری صد در صد تمام درختان عرصه یا توده جنگلی که از حد شمارش (قطر برابر سینهای که از آن قطر بیشتر، درختان اندازهگیری میشوند) عبور کرده باشند مورد اندازهگیری قرار میگیرند. به عبارت دیگر اندازهگیری کیفیت مشخص تمام افراد جامعه را آماربرداری صد در صد میگویند. در این روش، مشخصهٔ مورد نظر تمام درختان موجود در توده اندازه گیری می شود. برای مثال در برآورد موجودی، قطر برابر سینه تمام درختان توده اندازهگیری می شود. این روش توأم با صرف وقت و هزینهٔ زیاد است. انتظار میرود که نتیجهٔ حاصل از این روش آماربرداری با دقت فراوان (دقیقترین روش) همراه باشد. اما با توجه به این که عملیات اندازهگیری در سطحی وسیع و آن هم بدون کنترل بعدی (به دلیل بالا بودن هزینه) انجام میگیرد، احتمال این که خستگی افراد از دقت اندازهگیری (به وجود آمدن خطاهای سیستماتیک فراوان) بکاهد نیز زیاد است. آماربرداری صد در صد به خصوص در قطعات آزمایشی که برای تحقیقات جنگلکاری در مورد رویش و سازگاری گونهها در نظر گرفته میشوند یا تهیهٔ جداول محصول و نیز بررسیهای جنگل شناختی برای کمک به نشانهگذاری برای رسیدن به اهداف تعیین شده هم انجام میگیرد. در ایران در جنگل آموزشی و پژوهشی دانشکدهٔ منابع طبیعی دانشگاه تهران در خیرودکنار نوشهر چندین پارسل از جمله پارسل شمارهٔ 216 در بخش نمخانه با مساحت 21 هکتار قبل از نشانهگذاری مورد آماربرداری صد در صد قرار گرفتند. نمودار پراکنش درختان در طبقات قطری تهیه شد و به کمک این نمودار نشانهگذاری انجام گرفت تا همزمان با بهرهبرداری از جنگل، ساختار توده به هدف تعیین شده یعنی پراکنش منطقی یا ایدئال درختان در طبقات قطری نیز نزدیکتر شود. در مواقعی که تودهٔ جنگلی دارای مساحت کمی باشد (50- 70 هکتار یا کمتر) از نظر اجرا و هزینه و یا در مواقعی هم که تودهٔ جنگل خیلی ناهمگن باشد بهتر است آماربرداری، صد در صد باشد. امروزه از این روش اندازهگیری به دلیل زیاد بودن هزینه آن، کمتر استفاده میشود. از جمله مواردی که از این روش استفاده میشود عبارتاند از: 1- اندازهگیری رویش جنگل به روش کنترل در روش کنترل سوئیسی، تمام جنگل، پارسل به پارسل در اول و آخر هر دوره (اغلب ده ساله) به طور صد در صد باید اندازهگیری شود تا این روش عملی گردد. این روش را آدولف گورنو (Adolphe Gurnaud) فرانسوی در سال 1239ش/1860م [در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار] ابداع کرد و به صورت طرح جنگلداری در نمایشگاه بین المللی پاریس در سال 1257ش/1878م به نمایش گذاشته شد. Henry Biolley سوئیسی در سال 1269ش/1890م این روش را به نام شیوهٔ کنترل تنظیم کرد و برای اولین مرتبه در جنگل بخش کووه (Couvet) در کانتون (استان) نوشاتل سوئیس اجرا کرد. هم اکنون در بعضی از طرحهای جنگلداری پارهای از کشورهای اروپایی نظیر سوئیس و جنوب آلمان و قسمتی از اتریش و در ناحیهٔ آلزاس (Alsace) فرانسه این روش اجرا میشود. ٢- اندازهگیری برای نیل به اهداف جنگلشناسی در جنگلهای ناهمسال با توجه به هدف ساختاری تعیین شده، قبل از نشانه گذاری، با آماربرداری صد در صد در پارسل یا پارسلهایی که نشانهگذاری در آنها صورت خواهد گرفت پراکنش درختان در طبقات قطری ترسیم میشود. با مطالعهٔ این پراکنش، برای رسیدن به اهداف تعیین شده چه از نظر ترکیب گونهها و چه از نظر موجودی در هکتار یا از نظر پراکنش درختان در طبقات قطری، نشانه گذاری انجام میشود. ٣- اندازهگیری دقیق تودههای جنگلی این اندازهگیری در مواقعی که تودهٔ جنگلی از دیدگاه ژنتیکی با ارزش باشد به صورت بانک ژن مطالعه میشود. برای مثال تودهٔ جنگلی سرخدار واقع در افرا تخته در علی آباد استان گلستان را میتوان نام برد. همچنین برای به دست آوردن اطلاعات کامل و دقیق از تودههای درختی کمیاب (گردو، شمشاد، سرخدار، زربین) میتوان از این نوع آماربرداری استفاده کرد. ۴- اندازهگیری تودههای جنگلی ناهمگن با مساحت کم در صورتی که مساحت جنگل کم باشد و ناهمگن، به طوری که هزینهٔ نمونهبرداری برای رسیدن به دقت مورد نظر توجیه پذیر نباشد، آماربرداری صد در صد انجام میشود. البته باید توجه داشت که در جنگلهای ناهمسال و ناهمگن این مساحت را میتوان 50 تا 60 هکتار در نظر گرفت ولی در جنگلکاری همسال و منظم با مساحت 30 هکتار هم میتوان نمونه برداری را انجام داد. به طور کلی هزینه آماربرداری و درجه همگنی جنگل و دقت مورد نظر از عوامل تعیین کننده برای انتخاب آماربرداری صد در صد یا نمونه برداری است. ۵- کوچک بودن سطح جامعه درختی مورد نظر اگر سطح مورد نظر کوچک باشد به طوری که اجرای این روش دستیابی به نتیجه را سریعتر کرده هزینه به وجود آمده هم چندان زیاد نباشد میتوان از آماربرداری صد در صد استفاده کرد. در این مورد اگر افراد توده ناهمگن هم باشند اجرای این روش را مقرون به صرفهتر میکند. ۶- ناهمگنی زیاد در جامعهای که بر اثر اجرای عملیات مختلف، ناهمگنی زیادی در سطح توده به وجود آمده باشد پوشش تمام این ناهمگنیها نیاز به تعداد قطعات نمونه فراوان دارد که در بعضی از موارد اجرای آماربرداری صد در صد را ارجح میکند. ٧- آماربرداری صد در صد در کل جنگلهای یک کشور در بعضی از کشورهای دنیا نظیر اسلوونی به گفتهٔ پروفسور Mlinsek تا به حال سه دوره آماربرداری صد در صد از کل جنگلهای این کشور که بالغ بر یک میلیون هکتار است انجام شده است. ٨- مقایسهٔ روشهای مختلف نمونه برداری در بررسیهایی که برای مقایسهٔ روشهای مختلف نمونهبرداری انجام میگیرد، در ابتدا جامعهٔ مورد نظر با روش آماربرداری صد در صد آماربرداری میشود و با مقایسهٔ نتایج به دست آمده از روش نمونه برداری مختلف و مقادیر واقعی (آماربرداری صد در صد) آن روشها ارزیابی میشود. این کار در جنگل لُوِه گرگان (116 هکتار) و بخش پاتوم جنگل آموزشی و پژوهشی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران در خیرودکنار نوشهر (60هکتار) انجام شده است. نتیجهگیری با توجه به مطالب مذکور، اجرای آماربرداری صد در صد در جنگلهای شمال به دلیل هزینهٔ بسیار زیاد و دقیق نبودن اهداف اجرای آن، مورد اقبال کارشناسان نیست. هم اکنون شدت آماربرداری در تهیه طرحهای جنگلداری 33/3 درصد و در مطالعات دورهای بسیار کمتر از این مقدار (حدود 02/0 درصد) است. اگر مقصود از اجرای آماربرداری صد در صد، بالا بردن دقت است، این کار تا حد زیادی با افزایش شدت آماربرداری به حدود 5 درصد و حداکثر 10 درصد تحقق مییابد. در صورتی که هدف، به دست آوردن اطلاعات جامع در مورد تیپهاست، این هدف با اقداماتی نظیر جنگلگردشی و شناسایی مستقیم تیپها نیز انجام میشود. البته چون تقسیمبندی جنگلها بر اساس حوزههای آبخیز است و تغییر دادن این تقسیمبندی دشوار است، میتوان با حفظ تقسیمبندی موجود، مبنای کار را تیپهای جنگلی قرار داد نه پارسل یا سری. هزینهٔ بسیار زیاد این طرح نیز باعث مخالفت برخی از کارشناسان می شود و معتقدند که با وجود مشکلات حادی نظیر وجود دام در جنگل و معضل اعمال مالکیت دولت بر عرصههای منابع طبیعی، بهتر است سازمان جنگلها نیروی مالی و اجرایی خود را بر روی حل این مشکلات متمرکز کند و کار جدیدی را شروع نکند. به عبارت دیگر آماربرداری صد در صد حتی اگر توجیهپذیر باشد، اولویت اول محسوب نمیگردد. گذشته از این، یکی از اهداف اصلی علم آمار کاهش هزینه و جلوگیری از آماربرداری صد در صد است و این که فقط در معدودی از کشورها این کار انجام میشود به دلیل نوع روشهای آماربرداری آنها (روش کنترل سوئیسی) یا دلایل منطقهای است نه ضرورتهای علمی. آماربرداری صد در صد نیاز به انبوهی از نیروهای کارشناسی و کارگری متخصص دارد که توان فنی و اجرایی لازم را داشته باشند. نگاه کلی به وضع موجود نشان میدهد که چنین نیروی انسانیی وجود ندارد و با وجود کمیت بالا، کیفیت مورد نیاز مهیا نیست و شروع چنین طرحی بدون داشتن نیروی انسانی کافی برای ادامه و اتمام، مطلوب نیست. حتی بسیاری از به ظاهر کارشناسان، در نقشه خوانی و جهت یابی و گونهشناسی ضعیفاند و چنین ضعفهایی اعتبار نتایج را به شدت مخدوش میکند. کنار گذاشتن نیروهای ضعیف و ادامهٔ کار با نیروهای توانا نیز باعث بیش از حد طولانی شدن اجرای طرح میشود. کسب درآمد از نتایج تحقیقات به دست آمده از آماربرداری صد در صد و جبران تمام یا بخشی از هزینهٔ اجرای آن چشمانداز روشنی ندارد زیرا هم اکنون اغلب تحقیقات دانشگاهها و مؤسسات تحقیقاتی بدون استفاده میماند. در مجموع میتوان گفت مساحت 2 میلیون هکتاری جنگلهای شمال که برای آماربرداری صد در صد زیاد است و هزینهٔ زیاد و نداشتن نیروی انسانی ماهر به اندازهٔ کافی و وجود اولویتهای دیگر در مدیریت جنگلهای شمال و دقیق نبودن ضرورت اجرای این طرح، بازتاب مثبتی در محققان و کارشناسان به وجود نخواهد آورد و در پی آن اعتبار لازم، آن هم با سیاست فعلی انقباض مالی دولت، تخصیص داده نمیشود. |
اکنون ساعت 10:25 AM برپایه ساعت جهانی (GMT - گرینویچ) +3 می باشد. |
Powered by vBulletin Version 3.8.12 by vBS
Copyright ©2000 - 2024, Jelsoft Enterprises Ltd.
Free Persian Language By
Harfe rooz Ver
3.0