پازن سلطان صخره هاي كوهستان
گونهCapra aegagrus:
خانواده:گاوسانانBOVIDAE
راسته: زوج سمان (سم شكافتهARTIODACTYLA)
ردهMammalia:
اگر تا حالا گذرتان به كوهستان هاي بكر افتاده باشد، احتمالا بز كوهي را ديده ايد، يا اگر حتي از كنار شكارچي ها هم گذشته باشيد نام كل و بز را شنيده ايد. بز كوهي، كل و بز، پازن همه اينها يكي است، جثه اش كمي از بز اهلي بزرگتر است.
كل ها شاخ هاي بلند شمشير مانند دارند كه طول آنها حتي به ۱۵۰ سانتيمتر هم مي رسد. بر روي شاخ، گره هاي متعددي وجود دارد كه مشخص كننده رشد ساليانه و سن حيوان است.
بزها هم معمولا شاخ دارند، اما شاخشان كوچك است. از نظر شكل، پازن هاي مناطق مختلف فرق چنداني با هم ندارند، مگر از لحاظ اندازه جثه و شاخ. به اين ترتيب بزرگترين كل هاي غرب و شمال، گاه وزني در حدود ۱۰۰ كيلوگرم دارند در صورتي كه وزن حيوان مترادف آنها در مناطق خشك مركزي و جنوب به ۶۰ كيلوگرم هم نمي رسد. رنگ بدن آنها قهوه اي متمايل به خاكستري است و نرهاي بالغ ريش بلند و سياهي دارند و روي تيره پشت و شانه آنها نوار تيره اي وجود دارد كه در ناحيه سينه پهن شده و به صورت طوقي درمي آيد.
در صخره هاي سنگي ساحلي تا ارتفاعات بالاتر از ۴هزار متر زندگي مي كنند و وابستگي شديدي به مناطق صخره اي صعب العبور دارند چنانچه به آن سلطان صخره ها لقب داده اند و در مناطق صاف، بسيار آسيب پذيرند. در اكثر مناطق كوهستاني و صخره اي كشور ديده مي شوند.
از علوفه، بوته ها و برگ درختان تغذيه مي كنند، براي استفاده از برگ درختان روي دو پا مي ايستند، گاهي نيز از طريق شاخه هاي خميده مجاور سطح زمين به بالاي درخت مي روند. در فصل جفت گيري بين نرها جنگ هاي سختي درمي گيرد و نرهاي قوي تر با شاخ بلند حرمسرا تشكيل مي دهند.
دشمن طبيعي و مهم آنها پلنگ و گرگ است، اما بچه ها ممكن است توسط كفتار، خرس، روباه و عقاب شكار شوند. تا اواخر دهه سال ۱۳۵۰ دسته هاي بزرگي از اين حيوان در مناطق كوهستاني و صعب العبور كشور زندگي مي كرد، ولي به علت شكار آن از طريق جرگه و استفاده از سلاح هاي ساچمه زني و جنگي، در سال هاي اخير جمعيت آن در اكثر زيستگاه ها شديدا رو به كاهش نهاده و در بسياري از مناطق مانند جنوب فارس، بوشهر و غرب كشور كه تا چند سال پيش هزاران راس پازن مشاهده مي شد نسل آن در خطر انقراض قرار گرفته است.