[neda]

وجه تسميه گاوخوني

از تالاب گاوخوني در نوشته‌هاي مختلف گذشته و حتي حال به صورت‌هاي گوناگوني ياد شده است، از جمله: تالاب گاوخوني، گود خوني، گورخوني، گاوخانه، گاوخاني، گاوخواني و آخر آب. از بين اين واژه‌ها حالت متداول امروزي آن بيشتر تالاب گاوخوني است كه در زبان محلي (ساكنين شهر ورزنه) اين واژه با كمي تغيير به تالاب گاخوني معروف شده است.

همچنين به نظر مي‌رسد از بين واژه‌هاي مذكور كلمه گاوخواني از بقيه نامتجانس‌تر بوده و حتي برخي نوشته و به كاربردن آن را جايز نمي‌دانند. در فرهنگ آنندراج، جل پنجم، صفحه‌ي 3539، ذيل لغت گاوخوني چنين مي‌نويسد : «در بلوك موسوم به روي دشت اصفهان، زميني است كه آب‌هاي زنده‌رود در آن جمع شده به چاهي فرو مي‌ريزد كه آن را گاوخاني گويند. بعضي با واو گاوخوني نويسند، خطاست، چه معني لغت را ندانسته‌اند، خاني به معني چاه و گاو به معني بزرگ است و اين مركباً افاده معني چاه بزرگ كند».

در فرهنگ دهخدا در توضيح واژه گاوخوني آمده است: گاوخوني يعني خانه گاو، چه در گذشته رسم بر اي بوده كه روستاييان گاوهاي خود را جهت چرا در اطراف باتلاق‌ها رها مي‌كردند و اين رسم از ديرزمان به يادگار مانده است. شايد بر همين نظر باشد كه گاوخوني را در برخي‌ نوشته‌ها به صورت گاوخانه ذكر كرده‌اند.

در تعريف ديگري از واژه گاوخوني، يكي از مورخين اصفهان احتمال مي‌دهد كه واژه گاوخوني مركب از «گاو» ( = گا به Gabae يا cavae) باشد كه استرابو در جغرافياي مشهور خويش اصفهان را به آن ناميده است و اين واژه بعداً به گبي، گي و جي تبديل شده است و كلمه «خاني» ( = خانيك xanik پهلوي) كه به معني چشمه و حوضه و آبگير است، مي‌باشد .

در يك حكايت افسانه‌اي ديگر از گاوخوني با نام گودخوني يا گورخوني ياد كرده‌اند . بر اين اساس برخي معتقدند در گذشته گورخرهاي بسياري در اين تالاب زندگي مي‌كردند كه موجب جذب شكارچيان بسياري شده است. برخي از شكارچيان در حين شكار در دام اين تالاب گير افتاده و جان خود را از دست داده‌اند. حتي در برخي از نوشته‌ها حكايت بهرام گور را نيز به اين منطقه منسوب مي‌دانند و مي‌نويسند كه بهرام گور در حين شكار گورخر در اين باتلاق فرو رفته و جان خود را بر سر بي‌رحمي‌اش از دست داده است، از اين رو درباره وي سروده‌اند:

بهرام كه گور مي‌گرفتي همه عمر ديدي كه چگونه گور بهرام گرفت