[kodiak]

معرفی تالاب هامون

نام انگلیسی : hamoon wetland

نام فارسی : تالاب هامون

تالاب بين المللي هامون يكي از تالاب هاي مهم دنيا و بزرگترين درياچه آب شيرين در سراسر فلات ايران محسوب مي شود كه با مساحتي حدود 5700 كيلومتر مربع و دامنه عمقي 1 تا 5 متر در ناحيه كويري و بياباني شرق كشور، در منطقه سيستان و در محدوده 60 درجه و 39 دقيقه تا 61 درجه و 35 دقيقه طول شرقي و 31 درجه و 15 دقيقه تا 31 درجه و 32 دقيقه عرض شمالي واقع گرديده است .

اين درياچه از سه بخش به نام هاي هامون پوزك در شمال شرقي، هامون صابري در شمال و هامون هيرمند در غرب و جنوب غربي سيستان تشكيل شده است. بخش وسيعي از هامون پوزك و قسمت عمده هامون صابري در خاك افغانستان و مابقي هامون ها در خاك ايران قرار دارد. سطح هر يك از هامون ها بسته به ميزان آب ورودي ، فصول پر بارش، خشكسالي ها و ترسالي ها تفاوت داشته و تابعي از آب جريان يافته در رودخانه هيرمند، خروجي پشت سدها و رودخانه هاي فصلي ديگر مي باشد . اغلب در سال هاي پر آبي و در فصل بهار بعد از بروز سيلاب رودخانه هيرمند و انشعابات آن ، سه هامون به هم متصل شده و به شكل يك نعل اسب ديده مي شوند .
جدول : برآورد مساحت هامون ها در رژيم هاي پرآبي ، ميان آبي و كم آبي به كيلومتر مربع .

هامون هيرمند

اين هامون حدود 470 متر از سطح دريا ارتفاع دارد و در فاصله 45 كيلومتري جنوب غربي شهرستان زابل واقع است (34). سطح آن از ساير هامون ها بيشتر ولي عمق آن كمتر است. عمق متوسط در زمان پر آبي يك متر، در شرايط ميان آبي 5/0 متر و در كم آبي صفر تعيين شده است (14 ).

در سال هاي عادي بويژه از اواخر تابستان تا اوايل زمستان، هامون هيرمند به چندين بركه كوچك و بزرگ كم عمق تبديل شده كه بزرگترين آنها در قسمت شمال هامون هيرمند و غرب كوه خواجه واقع گرديده و سنگل نام دارد (46). از آنجائي كه حيات اين درياچه به رود خانه هيرمند و انشعابات فرعي آن وابسته است ، آبگيري آن منوط به نوسانات طبيعي يا مصنوعي (احداث كانال) رودخانه هيرمند بوده و قطعا آبگيري اخير مخازن چاه نيمه، سدهاي زهك، سد سيستان و يا سد كجكي در افغانستان تأثير زيادي در كاهش آبگيري درياچه داشته است ؛ به ويژه در سال هاي اخير بروز خشكسالي از يك طرف و احداث سدهاي جديد و آبگيري مخازن چاه نيمه از طرف ديگر، ظرفيت آبي رودخانه هيرمند را كاهش داده و منجر به خشكي هامون هيرمند شده است.


هامون صابري

ارتفاع اين هامون حدود 475 متر از سطح دريا بوده و در فاصله 27 كيلومتري شمال غربي شهرستان زابل واقع شده است . عمق متوسط آن در مواقع پرآبي 5/1 متر و در شرايط ميان آبي و كم آبي 1 متر تعيين شده است . اين هامون در تاريخ 23/6/1975 بعنوان تالاب بين المللي تعيين و با شماره 007R 21 ثبت گرديده است . حدود 59 درصد سطح آن در خاك ايران و بقيه متعلق به كشور افغانستان مي باشد .

با توجه به نوسانات آب، ديرتر از هامون هيرمند خشك شده و نسبت به آن ظرفيت آبي بيشتري دارد. در داخل اين هامون چند بركه با عمق بيشتر وجود دارد كه عبارتند از چونگ دراز، چونگ يكدست و چونگ ريگ كه در مواقع كم آبي به مدت طولاني تري آب خود را حفظ مي كنند. هامون صابري ديرتر از هامون هيرمند خشك شده و نسبت به آن از كيفيت آب بالاتري برخوردار هست ، اما به دليل بالا بودن غلظت مواد آلي (فضولات حيواني)، شيميايي (فاضلاب هاي كشاورزي) و املاح ، داراي استاندارد هاي لازم آشاميدن و حتي استفاده دام و كشاورزي نمي باشد.


هامون پوزك

اين هامون سابقا سواران نيز ناميده مي شد. حدود 5/476 متر از سطح دريا ارتفاع دارد و مساحت آن 1484 كيلومتر مربع است كه 330 كيلومتر مربع آن در ايران و بقيه در خاك افغانستان است . هامون پوزك در تاريخ 23/6/1975 بعنوان تالاب بين المللي تعيين و با شماره 009R21 ثبت گرديده است. عمق متوسط آن در زمان پر آبي 2متر و در مواقع ميان آبي و كم آبي 5/1 متر است .

هامون پوزك در انتهاي بخش شمال شرقي دشت سيستان در خاك افغانستان قرار دارد كه در مواقع پرآبي سرزير آن ابتدا به شمال شرقي دشت، تحت عنوان پوزك ايران وارد شده و پس از مشروب كردن اراضي شمالي منطقه به هامون صابري اتصال مي يابد. در اكثر اوقات سال داراي آب بوده و كيفيت آب ، به علت تراكم كم جوامع انساني در اطراف آن و ايجاد آلودگي كمتر، بهتر از هامون هيرمند و صابري است . هامون پوزك از چند بركه جدا از هم تشكيل شده كه بزرگترين اين بركه ها برينگك به وسعت 208 كيلومتر مربع است . بركه هاي ديگر آن چونگ سرخ، كوشك ، چونگ برفي و چونگ خرگوشي است .