[zeynab]

اَربیل (در کردی هه‌ولیر: Hewlêr با تلفظ: هاؤلِر، در عربی: اربیل) یکی از شهرهای کردستان، مرکز استان اربیل و پایتخت حکومت کردستان عراق است. مختصات جغرافیایی آن ۳۶٫۱۲ شمالی و ۴۴٫۰۱ شرقی است و در ۸۰ کیلومتری شرق موصل قرار گرفته‌است. جمعیت این شهر در سال ۲۰۰۵ (میلادی) ۹۹۰ هزار نفر برآورد شده‌است.

اربیل باستان



اربیل شهری بسیار باستانی است که در زمان آرامی‌ها بنیاد گشت. نام آن از ریشه سامی «اربع ئیلا» به معنای «چهار ایزد» است. نام امروزی کردی آن یعنی هه‌ولیر هم دگرگون‌شده همان واژه اربیل است. اربیل در زمان آشوریان مرکز دینی مهمی برای آیین پرستش ایزد ایشتار بود.
واژه «هه ولیر» واژه ای کردی است که برگرفته از «هور لیر» (Horler)و به معنی «معبد خورشید» است. این واژه احتمالا از دینهای میتراییسم و زرتشتی گرفته شده است که در این ادیان خورشید و آتش نقش برجسته ای داشت. (نک. ویکی‌پدیا انگلیسی: "Arbil") برخی نیز واژه را از ریشه یونانی «هلیو» (Helio)به معنی خورشید دانسته اند، و «هه ولیر» مکانی که خورشید در آن پرسیده می شود دانسته اند.
منطقه اربیل در طی سده‌ها بخشی از شاهنشاهی ایران هخامنشی را تشکیل می‌داد و مدتی نیز بدست نیروهای اسکندر مقدونی افتاد. پس از آن اشکانیان و ساسانیان طی سده‌های پیاپی بر آن فرمانروایی کردند.
جنگ گوگمل که در آن اسکندر مقدونی، داریوش سوم را در سال ۳۳۱ پ.م. شکست داد در جایی حدود صد کیلومتر در غرب اربیل رخ داد.

اربیل معاصر




شهر امروزی اربیل بر روی تپه‌ای باستانی قرار دارد. بر روی آن تپه، دیوارها و بقایای یک دژ عثمانی به چشم می‌خورد. در سده‌های میانه اربیل به یک کانون بازرگانی بر جاده میان بغداد و موصل تبدیل شد و امروزه نیز با قرار داشتن در مسیرهای جاده‌ای و ریلی از اهمیت زیادی برخوردار است.

مجلس منطقه خودگردان کردستان از سال‌ها پیش در شهر اربیل تشکیل می‌شد ولی کنترل آن تا زمان شورش کردها در پایان جنگ خلیج فارس، عملآ در دست صدام حسین بود. در سال‌های میانی دهای ۱۹۹۱ میان دو حزب اصلی کردها یعنی حزب دموکرات کردستان عراق و اتحاد میهنی کردستان جنگی درگرفت و مجلس نامبرده منحل شد. حزب دموکرات با کمک صدام حسین در سال ۱۹۹۶ اربیل را در دست گرفت. پس از سرنگونی صدام بدست نیروهای آمریکایی، در دهم آوریل ۲۰۰۳ اربیل شاهد جشن و سرور مردم در خیابان‌ها بود. پس از جنگ چندین بمب برعلیه نیروهای آمریکایی و کردها در شهر منفجر شده که شدیدترین آن انفجار بمبی در روز عید قربان در مقر هر دو حزب در شهر اربیل بود که در آن رویداد ۱۰۹ نفر جان باختند. این بمب‌گذاری را به گروه مسلح انصارالاسلام نسبت می‌دهند.