[Magnum]

کوير و بيابان

دو واژه کوير و بيابان که در اصطلاح عمومي، اغلب مترادف يکديگر بکار مي برند، از ديدگاه علمي کاملا" متفاوت مي باشند .

کوير شکلي از بيابان است که قدرت استقرار پوشش گياهي (توليد بيولوژيک) خود را از دست داده باشد.به عبارت ديگر هيچ گونه آثاري از حيات و رويش در آن مشاهده نشود. در برخي منابع ، کوير اغلب به اراضي شور و نمکي فاقد پوشش گياهي هم بکار رفته است. کوير يا «پلايا» ، در واقع سير قهقرائي بيابان که در اثر تجمع سيلابها ، تبخير فوق العاده زياد سطحي و بر جاي ماندن املاح قليايي که نهايتا" به صورت زمينهاي داراي پوشش سفيد نمکي ، نمايان مي شود. بر حسب ميزان محمولات محلول و معلق که در اثر سيلابها و هرزابهاي حوضه هاي آبخيز ارتفاعات مشرف به نقاط پست بياباني (معمولا" توام با املاح قليائي فراواني مي باشد ) چاله هاي تدفيني بزرگ يا کوچک شکل مي گيرد.

اين گونه سيلابها در مسير حرکت خود ، ممکن است ساختارهاي مختلف زمين شناسي ( مانند ساختارهاي گچي ، قليايي و آهکي) عبور نموده و نتيجتا" در اثر شستشو و فرسايش مواد ، ا ملاح را با خود به چاله هاي تدفيني هدايت مي نمايند. بدنبال اين عمل ، تبخير سطحي آب موجود ، منجر به باقي گذاردن املاح(مخصوصا" در سطح الارض) مي شود. بنابراين خاک اشباع از املاح شده و امکان زيست را از گياهان سلب مي کند به همين ترتيب کوير توسعه و گسترش يافته و هر روز بر دامنه آن افزوده مي گردد. به اعتقاد«گابريل» چهره کويرهاي ايران، داراي اراضي غني از نمک مي باشد.

تبلور نمک بر گلهاي رس فشار مي آورد و آنها را متورم مي سازد، لذا چينها و شکستگيهاي بصورت نامنظم و داراي زواياي مختلف بوجود مي آيد. در محل شکستگيهاي رسي، عمل تبخير سطح انجام گرفته و چون در اين نقاط ميزان آب شور بيشتر از ساير نواحي ديگر است ، پس از عمل تبخير ، املاح نمک در مسير شکافها باقي مي ماند و چند ضلعيهاي کوير را باعث مي شوند. به کوتاه سخن اينکه ، کويرها ، قاقد حيات بيولوژيک بوده در صورتي که بيابانها ، داراي پوشش گياهي ضعيف مي باشد و اين پوشش گياهي بسته به شدت محدوديتهاي اکولوژيکي ، ممکن است فقير تا بسيار فقير از پوشش گياهي باشد.