قدیمی 09-06-2011, 11:11 AM   #1
kodiak
(کاربر طلایی)
 
kodiak آواتار ها
 
تاریخ عضویت: Feb 2011
نوشته ها: 501
Two آسیاب های کویری


آسیاب های کویری




آسياب رستاق

اين آسياب در بيست کيلومترى جنوب شرقى جادهٔ اصلى رستاق قرار دارد. با توجه به سبک معماري، نوع تزيينات مقرنس‌کارى‌هاى صحن اصلى و نوع مصالح بکار رفته در آن، مى‌توان گفت که اين بنا مربوط به قرن هشتم هـ.ق و در زمان سيد رکن‌الدين قاضي (متوفى در سال ۷۳۲ هـ.ق) است.

اين بنا در عمق هفت مترى زمين، داراى دالان شيب‌دارى است. راه ورود به صحن اصلى پنجاه و شش متر طول و ۴۸۰ متر عرض دارد. صحن اصلى آسياب به شکل هشت ضلعى است که چهار ضلع آن هر کدام ۸۰/۴ متر و چهار ضلع ديگر آن هر يک، ۷۵/۲ متر طول دارند. هر يک از اضلاع کوچک، غرفه‌اى به عمق يک متر دارد. در دو ضلع شرقى و غربى دو اتاق با جلوخانى تعبيه شده است.

غرفهٔ جنوبى صحن، محل دستگاه آسياب يعنى دول و آخوره است. سقف صحن آسياب گنبدى شکل است. کاربندى آجرى آن از هشت شروع و به سى و دو ختم مى‌شود. مصالح آسياب تماماً از آجر و ترکيب سقف و مقرنس‌کارى‌هاى صحن اصلى آن، از ابتکارهاى جالب توجه اين نوع معمارى است.

آسياب دو سنگى بيابان محمدآباد ميبد


اين آسياب کم‌نظير، در عمق چهل مترى زمين و در مسير قنات قطب‌آبادش احداث شده و هيچ‌گونه مصالح ساختمانى در ساخت آن بکار نرفته است. چاه‌هايى به عمق چهل متر، روشنايى فضاى داخلى و تهويه هوا را تأمين مى‌کنند.

قدمت اين آسياب بالغ بر صد و پنجاه سال است. راهروى ورودى آسياب مرتفع و براى عبور حيواناتى نظير شتر هم مناسب است. طويله‌اى در داخل آسياب براى نگهدارى چهارپايان ديده مى‌شود.


آسياب اشکذر

اين آسياب در قرن دوازدهم هـ.ق ساخته شد و يکى از بزرگترين آسياب‌هاى ايران به شمار مى‌رود. سنگ اين آسياب با آب قنات همت‌آباد مى‌چرخيده که ساعتى سى و پنج من‌شاه يعنى ۲۱۰ کيلوگرم آرد از زير سنگ‌هاى پرقدرت آن بدست مى‌آمد.

دالان شيب‌دار راه ورودى به صحن اصلى آسياب، پنجاه و شش متر طول و ۴/۱ متر عرض دارد. مصالح آسياب تماماً از آجر و ترکيب سقف و مقرنس‌کارى صحن اصلى با نقوش هندسى آن، از ابتکارهاى جالب توجه معمارى ايرانى است.

آسياب آبى تفت

اين آسياب باقى‌مانده از هفده آسياب داير بر روى قنوات شش‌گانه شهرستان اهرستان است. قدمت آسياب را بالغ بر دويست سال ذکر کرده‌اند.

kodiak آنلاین نیست.   پاسخ با نقل قول
قدیمی 11-06-2011, 07:57 AM   #2
emily
(کاربر طلایی)
 
emily آواتار ها
 
تاریخ عضویت: Feb 2011
نوشته ها: 956
79 آسیاب های کویری


آسیاب های کویری

آسیاب در مناطق خشك ایران روی قنات ساخته می شود. تنوره آسیاب در ژرفای زمین كنده می شود، وحجم آن بستگی به میزان آب قنات دارد. مقدار آبی كه از بالا به تنوره می ریزد و در آن جمع می گردد، سنگ آسیاب را به حركت در می آورد.

این گونه آسیاب ها آرد مصرفی منطقه را آماده می كرد.
ایجاد آسیاب در روی قنات این امكان را می داده كه بخشی و یا تمامی مخارج نگهداری، تعمیر و لایروبی قنات به دست آید و صاحبان قنات مجبور به پرداخت نفقه نشوند.

این یكی از چرایی ها و شاید عمده ترین دلیل ایجاد آسیاب در روی قنات ها بوده است. گاه برخی از صاحبان آسیاب در گذشته، فقط با درآمد آسیاب قنات جدیدی ایجاد كرده اند.

در گذشته بسیاری از مقنی ها به جای مزد خود حواله آرد از آسیاب دریافت می كرده اند. و زمانی كه پول نیاز داشتند این حواله ها را می فروختند. آسیابان ها نزد مردم احترامی داشتند و گاه این شغل به فرزندان آن ها به ارث می رسید.

کندن آسیاب گاهی برای آبرسانی به رمین های پست تر و اجباری بوده است بدین معنی كه گاهی مظهر قناتی در دهی بوده است. شخص و یا اشخاصی قنات یا بخشی از قنات را خریداری می كرده اند و می خواسته اند آب را به زمینی كه در پایین دست قرار داشته است برسانند، بهترین راه این بوده است كه آسیابی ایجاد كنند. آب را به تنوره آسیاب بدهند و از تنوره تا محل جدید دالان های زیرزمینی بكنند. در حقیقت در اینجا تنوره آسیاب نقش مادر چاه را داشته است.

گاه ساختن آسیاب هم چون حق عبور بوده است. مردم دهی می خواسته اند قناتی ایجاد كنند و می بایست چاه های قنات را در زمین های دهی دیگر بكنند. این مردم به شرطی رضایت می داده اند كه چاه ها در روی زمین های آنها کنده شود كه آسیابی برای آنها ساخته شود. در حقیقت ایجاد آسیاب حق عبور بوده، البته در بیشتر موارد همان مسیر چاه ها خریداری می شده است.

گاه نیز ایجاد برخی از آسیاب ها تنهابه علل انسانی و نیاز یك منطقه به آسیاب بوده است. آسیاب کار آرد کردن گندم با دست را که بیشتر کار زنان بوده است، ساده می کرده است. فکر ایجاد آسیاب باید بین زن و مرد با هم پیدا شده باشد. کار آبیاری با مرد و کوبیدن گندم با زن بوده است و این دو در آسیاب به هم گره می خورده است. آسیاب هم چنین بین خانه های روستا و زمین های کشاورزی قرار دارد و گره گاه روستا و باغ و زمین کشاورزی است.آسیاب و چرخ کوزه گری هر دو از ابتکارات و اختراعات زنان است و یا کار مشترک زن و مرد. به گمان نخستین آسابان ها و سفالگران تاریخ زنان بوده اند. مردان در کار ابیاری و گله داری و کشاورزی بوده اند و زنان چرخ و سفالگری و آسیاب و ارابه را ساختند تا زندگی به را بیفتد.

پژوهش های نخستین نشان می دهد كه در برخی ازروستا های یزد پس از ایجاد آسیاب آبی، پارچه بافی،سفالگری زیلوبافی و كارهای دستی رونق بیشتری یافته است.

یكی دیگر از نتایج ایجاد آسیاب آبیدگرگونی است كه در تقسیم كار از نظر جنس بین زن و مرد پدید می آید. كار كردن با آسیاب دستی كاری است زنانه و مختص به زن ها، و مردها در آن نقش چندانی نداشته اند. در برخی دهات كار كردن مردها با آسیاب دستی کاری ناپسند و دور از شان مردان به چشم می آمده است. چون در دهی آسیاب آبی ساخته می شد، كار وارونه می گردید و دیگر زن ها نقش چندانی در آرد كردن گندم خانواده نداشتند و مردها عهده دار حمل كیسه های گندم به آسیاب و آرد به خانه بودند. نخست این کارها با زنان بود وسپس تر مردان آن را در برخی جاها بر دوش گرفتند تا نان و آب خانه در دستشان باشد.

بدین ترتیب با ساخته شدن آسیاب آبی نه تنها یك سنت شكسته می شد بلكه بخشی از نیروی كار زن ها آزاد می گردید كه بیشتر در صنایع دستی به كار گرفته می شد.

بسیاری از آسیاب ها و به ویژه آنها كه در روی قنات های یزد قرار دارند از نظر تكنیكی و گودی تنوره و خرد كردن گندم در سطح بالایی قرار دارند. برخی از این آسیاب ها مثل آسیاب دو سنگه و آسیاب سنگ سیاه كه تنوره آنها در چهل تا پنجاه متری زمین قرار دارند، از شاهكارهای تكنیكی و هنری تمدن ایرانی هستند.

آسیاب ها شکل زورخانه ها و سفالگری ها را دارند واین ها همه شکل نیایشگاه های مهریان است. در گودی و به شکل چند پهلو ساخته شده اند. شاید نیایشگاه ها برای دور ماندن از چشم دیگران به مانند آسیاب ها ساختند و زروخانه ها نیز که مکان تمرین های جنگی پنهانی پهلوانان بود به همین سبب بدینگونه ساخته شده باشد. شکل همه ی آن ها با نیایش و عرفان پیوند دارد.

روش كار آسیاب

روش كار آسیاب بدین صورت كه آب ابتدا وارد یك حوضچه شده و در آن جا از آشغال و لجن پاك می گردد . از این حوضچه چونحمام و استخر استفاده می شده است و آب پس از عبور از تخته بند حوضچه وارد تنوره عمودی و با فشار زیاد به پرده چوبی وارد شده و آن را می چرخاند و سنگ زیرین همیشه ثابت باقی می ماند . گندم كم كم از دول وارد سوراخ وسط سنگ شده در بین دو سنگ زیرین و زبرین قرار می گیرد و خرد شده و به آرد تبدیل می شود و آب وارد شده به آسیاب از زیر سوراخ آن خارج شده و به کشتزار ها می رود. سنگ های آسیاب را از كوه ارنان می آوردند و پس از تراش و صیقل دادن آن بر دو الاغ بار كرده و با تشریفات ویژه نصب می نمودند. این سنگ ها ریشه ی آتشفشانی دارند و تركیب آنها اسیدی می باشد و در نتیجه بسیار سخت و محكم می باشند.

آسیاب میبد


در قسمت ورودی بنا، پاكار طاق در حال فرو ریختن بوده و فشار بار بالای آن باعث شده تا طویزه از یك طرف به سمت پایین رانده شود كه امکان فرو ریختن آن بسیار زیاد است. پوشش روی چهار طاقی، پوشش طاسك بوده كه فرو ریخته است.

مسیر ورودی آسیاب از پشت دیوار شارستان شروع شده و پس از گذشتن رمپ دو متری از زیر دیوار عبور كرده و وارد پلكان داخلی می شود. در این قسمت یك هشتی قرار داشته و پس از آن پلكان به طرف چهار طاقی ادامه می یابد.

هم اكنون دیوار شارستان در محدوده آسیاب كاملا از بین رفته و از بخش هشتی و پلكان به جز اتاقك بوكن مانند در محل هشتی ورودی، اثری باقی نمانده است. محوطه آسیاب توسط حصار چینه ای خشتی احاطه شده كه این حصار نیز تحت تاثیر عوامل اقلیمی دچار آسیب هایی شده، از جمله این كه بخش هایی از دیوار شرقی در اثر رشد شاخه های درخت انجیز مجاور باغ فرو ریخته و در قسمت شمالی كه ورودی آسیاب است، شامل دیوار تخریب شده شارستان است. رویش نوعی گیاه خاص كه بومی مناطق بیابانی است در سطوح دیوار و نفوذ ریشه های قطور و عمیق آن در حصار و بنای آسیاب، عامل مهمی در تخریب بنا بوده است.

آسیاب اشكذر كه در فاصله ٢٠ كیلومتری شهر یزد و در عمق ۷متری زمین احداث شده، با توجه به سبك معماری و نوع تزیینات مقرنس‌كاری‌های صحن اصلی آن و نوع مصالح موجود چنین استنباط می‌شود كه آثار موجود مربوط به قرن هشتم هجری و در زمان سید ركن‌الدین ساخته شده است.
این بنا دارای دالان شیب‌داری است كه با پنجاه و شش متر طول و ٤متر عرض به صحن اصلی راه می‌یابد.

این آسیاب از آب قنات همت‌آباد تامین می‌شود.
صحن اصلی آسیاب به شكل هشت ضلعی است كه چهار ضلع آن هر كدام چهار و هشتاد و چهار ضلع دیگرش هر كدام دو و هفتاد و پنج است. هر یك از اضلاع كوچك غرفه‌ای به عمق یك متر دارد و در دو ضلع شرقی و غربی دو اطاق با جلوخانی تعبیه شده كه غرفه جنوبی صحن، محل دستگاه آسیاب است.

یكی از عوامل تزیینی این بنا سبك آجركاری و تقسیمات آن در قسمت یا محوطه اصلی آسیاب و كاربندی‌های آجری است كه ازهشت شروع و به سی و دو ختم می شود.

آسیاب کوچک در برابر نارین قلعه نیز از آثار دوره ی مظفریان است. آب قنات با فشار و از ارتفاعی بیش از ده متر به داخل تنوره ریخته و سبب چرخش سنگ آسیاب می شود. این آسیاب با کوچه های سابات دار و باغ های انار پیرامونش و برج کبوتر نزدیک آن و نارین قلعه که از شاهکارهای بناهای خشتی جهان است، می توانست گردشگران بسیاری را به خود جلب کند.

آسیاب بیده نیز از آسیاب های بسیار قدیمی است که به فاصله شش کیلومتری آسیاب کوچک قرار گرفته و می گویند که از راه نارین قلعه تا آنجا تونلی در زیر زمین کنده شده بوده تا در زمان محاصره مردم بتوانند تا آسیاب رفت و آمد کنند. در برابر این آسیاب نیز پیرچراغ یا یکی از نیایشگاه های کهن ایران قرار دارد. هم چنین در سوی دیگرش و بر فراز بلندی، چاه مشهور به صاحب الزمان قرار گرفته است.

قنات ده نو حسن آباد، در مهریز یزد تنها قناتی به شمار می رود كه در مسیر آن پنج آسیاب قرار دارد و هم اكنون نیز فعال هستند. نام این آسیاب ها عبارتند از :عباس آباد،دوسنگی عباس آباد،انجیر، بی بی بیگم و ملاشاهمیر.
در حدود۷٠٠ سال پیش دو نفر از افراد خیر به نام های حسن و حسین شاه برای سیراب كردن زمین های كشاورزی منطقه دهنو در محل كوهپایه های شیر كوه و در فاصله٤٥كیلو متری آن اقدام به حفر قنات كردند

نه تنها آسیاب ها ی زیادی هنوز باقی هستند بلکه نام بسیاری از روستاها نشان می دهد که در آنجا اسیاب بوده است مانند: آسیاب بالا.آسیاب پایین. آسیاب بالای باغ کله.

دو آسیاب آبی یزد از جمله آثار ارزشمند قرن هشتم و دوازدهم این شهر پس از سال ها فراموشی، در زیر خروارها خاك و آسفالت خیابان آزاد، مرمت و دوباره راه اندازی می شوند.

این دو آسیاب آبی بسیار زیبا كه بنا به اقوال تاریخی از ‌آثار منحصر به فرد تاریخی یزد است پس از مدت های مدید كه در زیر خروارها خاك مدفون شده بود، به زودی مورد مرمت و بهره برداری قرار می گیرد.

آسیاب های آبی وزیر و كوشك نو در محله فهادان واقع در بافت تاریخی یزد قرار دارند.

با توجه به ضرورت استفاده از آب قنات برای به گردش در آوردن چرخ این آسیاب ها، طراحی و ساخت آن به گونه ای انجام شده كه تنوره، محل بارانداز و محل آردسازی آن را در عمق ٣٠ الی ٤٠ متری زمین كنده وبرای رسیدن به آن نیز معبری پله وار از سطح به عمق زمین ایجاد كرده اند كه به درون آسیاب راه دارد.

از آغاز این راه ورودی تا مركز آسیاب نیز پنج پیچ ایجادشده كه بر سر هر پیچ نورگیری قرار داده شده است.

یكی از دو قناتی كه آب مورد نیاز هر یك را تامین می كرده اند هنوز دایر و جاری است.

قنات دایری كه آب این آسیاب را هنوز تامین می كند، همان قنات معروف زارچ است كه خود یكی از شاخص ترین آثار تاریخی در زمینه شبكه های آبرسانی یزد است. متاسفانه دو رشته آب گرم و آب شیرین آن هم اكنون خشك شده و تنها رشته آب شور آن باقی مانده كه هنوز هم قادر است آسیاب را به حركت در آورده و گندم مورد نیاز را آسیاب كند.

از دو آسیاب وزیر و كوشك نو در بسیاری كتب و آثار تاریخی در كتاب های بیاض سفر و یادگارهای یزد یاد شده است.

ایرج افشار نویسنده كتاب یادگارهای یزد به خصوص بر ارزش های گردشگری این دو آسیاب تاكید كرده و آورده است: «این دو آسیاب به طرز عجیبی در نهان خانه زمین تعبیه شده است و اگر مورد مرمت قرار گیرد و چراغ برق در آن كشیده شود از جمله جاهای دیدنی یزد برای مسافران و جهانگردان خواهد بود و حتی به راحتی می توان در آن قهوه خانه ای ایجاد كرد و دیداركنندگان یزد را بیشتر و بهتر به آنجا كشانید.

آسیاب كوشك نو در گودی پانزده متری از سطح زمین قرار دارد و معبد این آسیاب دو پیچ دارد و محل بارانداز آن از آجر ساخته شده است.
آسیاب وزیر نیز از آثار قرن هشتم هجری است.

آسیاب آبی محله باغشاهی میبد که سال های مدید زیر خروارها خاک، آوار و زباله مدفون شده بود، توسط کارشناسان پایگاه پژوهشی کشف و عملیات مرمت استحفاظی آن آغاز شد.

آسیاب آبی باغشاهی در بخش شمالی محله باغشاهی میبد قراردارد . این آسیاب در میان باغات متعدد وبناهای قدیمی محصور است.

قلعه خويدك، در روستاي قديمي خويدك در فاصله هفده كيلومتري جنوب شهر يزد و در مسير راه يزد _ بافق واقع شده است و به علت كاربرد مصالح بومي و استفاده از روش‌ها و سبك‌هاي معماري سنتي كوير در اين قلعه آن را در رديف ارگ بم قرار مي‌دهند.

اين بنا از قلعه‌هاي باستاني يزد است كه قدمت آن مربوط به قرن نهم و دهم هجري است و ديواره‌هاي اطراف قلعه با تركيب خشت و چينه و با تزييناتي زيبا در نماي بيروني احداث شده است.

بقاياي يك آسياب آبي نيز در جوار اين قلعه تاريخي ديده مي‌شود.آسياب ياد شده در مسير قنات قرار داشته است و همين امر نشان‌دهنده وجود سيستم آبرساني در قلعه است و نگهبانان قلعه نيز از آن حفاظت مي‌كردند كه دشمنان آن را قطع نكنند.

emily آنلاین نیست.   پاسخ با نقل قول
پاسخ

برچسب ها
گردش, گردشگري, آسیاب های کویری, درباره طبيعت, طبيعت, طبيعت و توريسم, طبيعت گردي


کاربران در حال دیدن موضوع: 1 نفر (0 عضو و 1 مهمان)
 
ابزارهای موضوع
نحوه نمایش

مجوز های ارسال و ویرایش
شما نمیتوانید موضوع جدیدی ارسال کنید
شما امکان ارسال پاسخ را ندارید
شما نمیتوانید فایل پیوست در پست خود ضمیمه کنید
شما نمیتوانید پست های خود را ویرایش کنید

BB code هست فعال
شکلک ها فعال است
کد [IMG] فعال است
کد HTML غیر فعال است

انتخاب سریع یک انجمن

War Dreams    Super Perfect Body    Scary Nature    Lovers School    Winner Trick    Hi Psychology    Lose Addiction    Survival Acts    The East Travel    Near Future Tech    How Cook Food    Wonderful Search    Discommend

Book Forever    Electronic 1    Science Doors    The Perfect Offers    Trip Roads    Travel Trip Time    Best Games Of    Shop Instrument    Allowedly


All times are GMT. The time now is 12:55 PM.


کپی رایت © 1388 . کلیه حقوق برای وبگاه حرف روز محفوظ است