وقتی مرجان ها و ماهی ها خفه می شوند

[zeynab]

انسان ها هم به واسطه کشند قرمز به بیماری های مختلف مبتلا خواهند شد. اواخر هفته گذشته سواحل خلیج فارس شاهد حضور مجدد پدیده کشند قرمز و مرگ ده ها تن ماهی بود.

معاون فناوری دانشگاه هرمزگان از تعامل با دانشگاههای استرالیا و ژاپن درباره کشند قرمز خبر داد و گفت: حدود ۱۰ ماه است که این گونه کشند قرمز وارد سواحل ایران شده و هنوز ماندگار است این در حالی است که در کشورهای کره و ژاپن دو ماه در آب ها می ماند و ساحل را ترک می کند.
دکتر احسان کامرانی دلیل این امر را آلودگی ساحل و ورود فاضلاب به آب ها ذکر کرد. ضمن آنکه گونه وارد شده به سواحل ایران را عاملی در ماندگاری آن دانست.


● کشند قرمزچیست؟

پدیده کشند قرمز که از نیمه دوم سال ۲۰۰۸ میلادی آغاز شده همچنان در سواحل خلیج فارس مشاهده می شود و باعث اتلاف هزاران تن ماهی طی این مدت شده است.
اگر چه پیش از این محمدباقر نبوی معاون دریایی سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود پدیده کشند قرمز در سواحل جنوبی ایران از بین رفته و در سواحل امارات متحده عربی برای چندمین بار مشاهده شده، اما کارشناسان از بروز و گسترش این پدیده با سرد شدن هوا و مرگ ۳۰ تن از آبزیان در سواحل جنوبی کشور خسارت ۵۰۰ میلیارد تومانی کشند قرمز خبر می دهند و سوء مدیریت در زمینه پسماندهای صنعتی، خانگی و کشاورزی و استفاده بیش از حد از کودهای شیمیایی و افزایش مواد مغذی در آب های خلیج فارس را از دلایل عمده گسترش این پدیده طبیعی می دانند.
آنها معتقدند با افزایش این پدیده حیات انسان ها و موجودات دریایی مانند ماهی، ستاره دریایی، خرچنگ، مرجان و صدف با تهدید رو به رو می شوند.
دکتر میرکی، مدیر محیط زیست و توسعه کشاورزی وزارت جهادکشاورزی به «خبر» می گوید: «کشند قرمز پدیده ای اکولوژیک است که به واسطه تغییرات در محیط آبی به وجود می آید. این پدیده از ده سال گذشته در کشور وجود داشته، اگر در اوایل آبان ماه بین بندرعباس تا قشم را طی می کردید تراکم موجودات زنده کوچک را می دیدید. این تراکم به حدی بود که رنگ آب تغییر کرده و قهوه ای می شد.»
او با اشاره به تراکم آلاینده ها در آب های خلیج فارس و دریای خزر می افزاید: «از زمانی که ورود آلاینده ها و مواد مغذی همراه آن را به خلیج فارس کنترل نکردیم و در بندرعباس به ۳۰۰ لیتر در ثانیه رسید، موجودات پلانکتونی به نهایت بروز و ظهور خود رسیدند. در این حالت این جانداران، پوششی را در عمق خاص آب ایجاد و از تبادل اکسیژن جلوگیری می کنند که سبب ساز خفگی موجودات آبزی بالاخص ماهی ها می شوند.»


● آب را از فاضلاب جدا کنیم

مدیر محیط زیست و توسعه کشاورزی وزارت جهادکشاورزی با اعلام اینکه باید از رشد این پدیده جلوگیری کرد، معتقد است: «اگر نتوانیم آب را از فاضلاب جدا کنیم موجودات پلانکتونی تأثیر منفی بر اکوسیستم منطقه می گذارند و سبب ساز مرگ آن می شوند.»
میرکی راه حل را در برنامه ریزی و اجرای دقیق قانون می داند و می افزاید: «اولین و مهم ترین قدم برای مبارزه با این پدیده برنامه ریزی دقیق و اجرای قانون است. باید با استفاده از قانون پسماندهای خانگی، صنعتی و کشاورزی که در سال ۱۳۸۳ به تصویب رسیده اما تاکنون معطل مانده نظارت دقیقی بر پسماندهای مزارع پرورش ماهی و میگو، کشاورزی، کارخانه های صنعتی و خانه ها داشته باشیم تا از ورود فاضلاب به دریا جلوگیری کنیم تا در مرحله بعد بتوانیم سیستم باز چرخانی آب را راه اندازی کنیم.»
او در پایان با اشاره به تجربه ارزنده بریتانیا در فرهنگ سازی برای پاکیزه کردن رودخانه ها می گوید: «رودخانه تایمز از زمان انقلاب صنعتی یکی از آلوده ترین رودهای جهان بود اما با استفاده از آموزش زیست محیطی و فرهنگ سازی توانست رود تایمز را به یکی از پاکیزه ترین رودخانه های جهان تبدیل کند. سازمان محیط زیست، وزارت جهادکشاورزی، وزارت آموزش و پرورش، صدا و سیما و جراید باید آموزش برخورد زیست محیطی با فاضلاب را در صدر برنامه های خود قرار دهند.»


● دومین فاجعه زیست محیطی منطقه

دکتر محمدرضا فاطمی مدیر گروه بیولوژی دریا دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات، کشند قرمز را پس از فاجعه مرگ دلفین ها دومین فاجعه زیست محیطی در منطقه می داند و می گوید: «این پدیده ممکن است سبب ساز از بین رفتن تمام آبزیان شود زیرا نه تنها ماهی ها بلکه موجودات کف زی و مفید که منبع غذایی ماهی ها و آبزیان هستند هم در معرض تهدید هستند.»
او پس از معرفی موارد مشابه این پدیده در دنیا به شرایط منحصر به فرد آن از جمله سیستم پایدار، کاهش شدید اکسیژن آب، ایجاد ماده ژلاتینی که با رسوب در آبشش ماهی ها منجر به مرگ آنها می شود و نیز تکثیر سریع آن به صورت غیرجنسی اشاره می کند و می گوید: «هفت سال پیش در آب های کویت ۵۰۰ تن ماهی در اثر این پدیده تلف شد».
مدیر گروه بیولوژی دریا دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات درباره سمی بودن کشند قرمز می گوید: «در گزارشی مربوط به کشور ژاپن به سم نروتوکسین اشاره شده و در سایر گزارش ها اینگونه غیرسمی معرفی شده اما در ایران برای تعیین این سم آزمایش سم شناسی نداریم. مکانیسم سمیت این دینوفلاژله تاکنون مشخص نشده است، اما ظاهراً عوامل متعددی سبب مکانیسم سمیت این دینوفلاژله ها می شود.
ظاهراً فعالیت های انسانی مثل پسآب ها و مواد مغذی خروجی از استخرهای پرورشی و بارش باران و تنشهای ناشی از باد باعث تسهیل وقوع شکوفایی چنین دینوفلاژله هایی می شوند.
مواد مغذی متراکم شده در استخرهای پرورشی بر اثر عمل بادهای محلی و آب های روان به آب دریا ریخته می شوند.


● سعی در پاک کردن صورت مسئله

دکتر بهروز بهزاد عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی و متخصص اکولوژی دریایی می گوید: «زمانی که فاضلاب را به دریاچه ها (دریای خزر) و دریاها (خلیج فارس و دریای عمان) می ریزیم میزان مواد مغذی آب ها، عناصر فسفات و نیترات، افزایش وحشتناکی پیدا می کند و جلبک های قرمز که از آنها تغذیه می کنند به طور مرتب رشد می کنند و تقسیم می شوند و دقایقی بعد از میان می روند. بالا و پایین رفتن لاشه جلبک های قرمز که نمایی از جزر و مد را ایجاد می کنند، پدیده کشند قرمز است.»
او با اشاره به تجربه سوئیسی ها معتقد است سواحل جنوب و شمال ایران را آلودگی میکروبی تهدید می کند: «کشند قرمز اول بار در دریاچه لوزان سوئیس اتفاق افتاد. امواج، لاشه جلبک ها را به ساحل آورد و آلودگی میکروبی وحشتناکی ایجاد کرد. متخصصان سوئیسی پس از مطالعات بسیار پی بردند علاوه بر ابتلای موجودات زنده موجود در ساحل، انسان ها هم به واسطه این آلودگی، به بیماری های مختلف مبتلا خواهند شد اما نهاد های ذی ربط ایرانی توجهی به تجربیات دیگر کشورها ندارند و با تکذیب ماجرا سعی در پاک کردن صورت مسئله دارند.»
دکتر حمید رضایی کارشناس و متخصص پلانکتون شناسی و زیست شناسی دریا و عضو هیأت علمی مرکز ملی اقیانوس شناسی، درباره تأثیر این پدیده بر زیست مرجان ها، آب سنگ ها و دیگر موجودات دریایی به خبر می گوید: «پدیده کشند قرمز باعث می شود آبزیان دریایی با خطر مواجه شوند زیرا زئوپلانکتون ها از فیتوپلانکتون تغذیه می کنند و این امر باعث مرگ و میر بسیاری از زئو پلانکتون ها می شود. باتوجه به اینکه خود زئوپلانکتون ها غذای ماهیان و بی مهرگان مثل نرمتنان است، خیارها و ستاره های دریایی، خرچنگ ها و صدف ها با مرگ و میر مواجه می شوند. در رابطه با مرجان ها که باز جزو بی مهرگان محسوب می شوند، تراکم زیاد کشند قرمز باعث شده مرجان ها و ماهی ها به علت کاهش اکسیژن و نور در برخی از آب های جزایر ساحلی مثل جزایر لارک و بخشی از جزیره فارو و به ویژه در جنوب شرقی قشم، خفه شوند و بمیرند.»