سیاه خروس

[mostafa]

سیاه خروس

سياه خروس از خانواده Tetraonidae پرنده بزرگي از راسته ماكيان سانان است كه با ظاهر سياه رنگ خود اسرارآميزتر از پرندگان ديگر اين دسته به نظر مي‌رسد.


سياه خروس اروپايي
Western capercaillie


اين پرنده با نام علمي Tetrao urogallus به با قرقره جنگلي و به طور خاص‌تر Capercallie غربي شناخته مي‌شود و بزرگترين عضو خانواده Tetraonidae به شمار مي‌رود كه حدود 80 تا 115 سانتي‌متر طول و بين 4 تا 5/4 كيلوگرم وزن دارد و در شمال، غرب و جنوب اروپا و غرب تا مركز آسيا زيست مي‌كند ونام آن از capull coille Gaelic گرفته شده به معناي «اسب جنگل»، البته به زبان شكارچيان آلماني به آنها Roses نيز گفته مي‌شود. پرنده نر بالغ وزني در حدود ¾ كيلوگرم دارد و با نمايش منحصر بفردي كه از خود نشان مي‌دهد مشهور است. روتنه از پرهاي سياه تا قهوه‌اي تيره همراه با پراكندگي نقاط سفيد و سينه با پرهاي سبز براق پوشيده شده است، پوشش پرهاي شكم و زير دم از سياهي تا سفيدي تغيير مي‌كند و همچنين پوست قرمز رنگي در بالاي چشمهاي آنها ديده مي‌شود. پرنده ماده كوچكتر است و وزن آن به نصف پرنده نر مي‌رسد و در حدود 54 تا 63 سانتي‌متر طول دارد و روتنه آن با پرهايي كه خالهايي به رنگ سياه، خاكستري و زرد نخودي دارد پوشيده شده است. هر دو جنس نر وماده يك نقطه سفيد رنگ روي قوس بال دارند و پاهاي آنها در فصل زمستان براي گرم ماندن از پر پوشيده مي‌شود. زيستگاه آنهادرجنگل‌هاي كاج با پوشش گياهي متراكم است و در تابستان از برگها، غنچه‌ها، دانه‌ها و شكوفه‌ها تغذيه مي‌كنند. درفصل بهار بعد از طلوع آفتاب، پرنده‌هاي نر مانند صحنه نمايشهاي باستاني در محلي در فضاي باز جنگل با يكديگر رقابت مي‌كنند ابتدا دايره‌وار مي‌خرامند سر را بالا گرفته و سپس پرها را پوش داده و دم خود را به شكل بادبزن بزرگي باز مي‌كنند و زيبايي خاص خود را به پرنده ماده نشان مي‌دهند و صدايي شبيه د رآوردن چوب پنبه از سر شيشه دارند و در طول زمستان كه برف زيادي سبزي زمين را مي‌پوشاند مي‌توانند روز و شب را روي درختان بگذرانند و از برگهاي سوزني شكل كاج تغذيه كنند. پرواز اين پرنده با صداي بلند و ناگهاني توام است كه به علت وزن زياد و بالهاي گرد و كوتاه، هنگام بلندشدن، حيوانات ديگر را مي‌ترساند. پرواز قوي و صداي بال زدن آنها شبيه صداي سوت است. پرنده ماده كار مراقبت از جوجه‌ها را بر عهده دارد و البته سه چهارم جوجه‌ها در اولين زمستان به علت نداشتن تجربه در پيدا كردن غذا و ايمن نبودن از سرماي هوا از بين مي‌روند. نوزاد در 3 تا 4 هفتگي آنها قادر است پروازهاي كوتاهي داشته باشد و روي درختان در شب‌هاي گرم فصول تابستان بخوابد. تهديد جدي براي ادامه بقاي آنها تخريب زيستگا‌ها (جنگل) و افزايش تعداد شكارچيان كوچكي مثل روباه قرمز به سبب كاهش شكارچيان بزرگي مثل گرگ، خرس قهوه‌اي و همچنين در بعضي نواحي مي‌تواند عامل شكار بي‌رويه آنها باشد، لذا بدين منظور شكار آنها درخيلي از جاهاي دنيا از جمله در اسكاتلند يا آلمان براي مدت بيش از 30 سال غيرمجاز مي‌باشد.

شاید کمتر کسی بداند که یکی از گونه های جانوری منحصر به فرد ایران سیاه خروس نام دارد. پرنده ای که در ارتفاعات 1800 تا 2300 متری ارسباران زندگی می کند. پرنده ای سیاه رنگ با پوستی قرمز رنگ در بالای چشمهایش که یکی از پرنده های بومی در معرض انقراض ایران است.تاکنون آمار دقیقی از جمعیت سیاه خروس در ایران به دلیل شرایط زیستگاهی سخت او منتشر نشده است. با این وجود معاون محیط طبیعی اداره حفاظت محیط زیست استان آذربایجان شرقی بنابر آخرین آمارهای موجود جمعیت این پرنده در ارسباران را بین 350 تا 400 عدد اعلام می کند.
این گونه در ايران از كمياب‌ترين پرندگان است و فقط در منطقه حفاظت شده ارسباران (شمال آذربايجان) زندگي مي‌كند.
زیستگاه این پرنده در حدود 10 هزار هکتار داخل منطقه حفاظت شده ارسباران و 20 هزار هکتار خارج از منطقه حفاظت شده است.
حدود 51 درصد جمعیت سیاه خروس در منطقه حفاظت شده ارسباران زندگی می کنند.

می توان تخریب زیستگاهها را بزرگترین عامل تهدید زندگی سیاه خروسدانست و گفت: همچنین جمع آوری تخم های این پرنده توسط جوامع محلی و شرایط نامساعد جوی از دیگر عوامل تهدید زندگی این پرنده هستند.این پرنده در ارتفاعات بالای 1800 متر زندگی می کند برای همین بجز فصل
بهار كه نمايش آنها در فضاي باز جنگل قابل رويت است ديدن آنها به سختي امكان‌پذير خواهد بود.طبق گزارشات موجود سیاه خروس ایران رابطه بسيار نزديكي با سياه خروس اروپايي دارد که در جنگل‌هاي صنوبر (كاج اروپايي) روسيه شرقي و نيزقسمتهايي از شمال مغولستان و چين به زندگی می کند.

تفاوت سیاه خروس ایرانی با سیاه خروس اروپایی در جثه کوچکتر آن و بلندتر بودن دم و کوچک تر بودن منقار پرنده است. همچنین سیاه خروس ارسباران به طور قابل توجهی سیاه تر است و نقاط سفيدرنگي در بالاي دم و بال دارد.البته سیاه خروس ماده كوچكتر از پرنده نر و به رنگ قهوه‌اي خرمايي باراه‌هاي عرضي تيره است و لكه قرمز بسيار كوچك و غير واضحي در بالاي چشمان دارد.

این پرنده در حاشيه جنگلها و بوته‌زارها، علفزارها و مناطق كوهستاني مرتع به سر برده و در زمستان به جنگلها و نقاط كم ارتفاع كوچ مي‌كند.سیاه خروس از نظر قوانین و مقررات محیط زیست کشور جزو گونه های در معرض انقراض و از نظر بین المللی در معرض تهدید محسوب شده و بر این اساس شکار آن ممنوع است.