یوزپلنگ آسیایی

[kodiak]

یوزپلنگ آسیایی

دست و پاهاي بلند، بدنى باريك و كشيده، سينه فراخ و شكم بالاي او شبيه تازي است ولي بر خلاف سگ سانان سر كوچك و گرد، پوزه اي كوتاه و گوش هايي كوچك و گرد دارد. به طور كلي مي توان آن را به" سگي با كله گربه" تشبيه نمود. رنگ پشت زردكمرنگ تا زرد متمايل به قرمز و زير بدن سفيد است. خالهايى گرد، سياه و توپر و موهايى زبر و نسبتا كوتاه دارد. در بالغين خال هاي روي دم تدريجا در نيمه انتهايي به حلقه هايي بدل مي شود كه سياه رنگ اند و آخرين حلقه پهن تر است. سر يوزپلنگ كوچك و گرد است و چشمانش در بالاى كاسه سر قرار دارد.

خط سياه شكيلي معروف به خط اشكي از گوشه چشمان يوزپلنگ تا اطراف بينى و دهانش امتداد دارد كه احتمالا چشمان او را از آفتاب مصون مي دارد و در شكار به او كمك مي كند. جانور بالغ ناخن‌هايى كند و نيمه تورفته دارد كه برخلاف ساير گربه سانان جمع نمي شوند.( هرچند بچه ها تا 6 ماهگي قادرند ناخن ها را جمع كنند.)

اندازه: طول سر و بدن يوزپلنگ بالغ بر ۱۱۲ تا ۱۳7 سانتيمتر، طول دم ۶4 تا 86 سانتيمتر و بلندى شانه‌هايش 71 تا 84 سانتيمتر است و وزن حيوان به ۳۴ تا ۵۴ كيلوگرم مىرسد. جنس نر يوز اندكى بزرگتر از جنس ماده است.( اين اندازه ها مربوط به نمونه هاي جمعيت آسيايي است)

خصوصيات: برخوردارى از ستون فقرات انعطاف‌پذير، كبد و قلب بزرگ، سوراخ بينى گشاد، ظرفيت بالاى ريه، بدن عضلانى و باريك، يوزپلنگ را تيزروترين شكارچى جهان ساخته است. آنها قادرند با سرعتي معادل 110 كيلومتر در ساعت بدوند.

زيستگاه: يوزپلنگ در دشت هاي بازو تپه ماهورهاي واقع در مناطق استپي و بياباني نيمه كويرى و زيستگاههاى باز ديگرى كه طعمه در آن وجود داشته باشد ديده مي شود. در ايران تعداد معدود يوزپلنگ آسيايى باقيمانده در مناطق حاشيه اي كوير مركزي يافت مي شوند

عادت و رفتار : يوزپلنگ از نظم اجتماعى منحصربه‌فردى برخوردار است. در ايران مطالعاتى درباره يوزپلنگ صورت نگرفته است، اما مطالعات انجام شده در آفريقا نشان مي دهد كه يوزپلنگ ماده به استثناي زمان مراقبت از توله ها به تنهايي زندگى مي كند و يوز پلنگ نر در مراقبت از بچه ها نقشي بر عهده ندارد. توله ها به مدت هجده ماه در كنار مادرشان مي مانند و طي اين دوره كه از اهميتى بالا در در زندگى توله ها برخوردار است، چگونگى شکار و گريز از گزند شكارچيان ديگر مانند پلنگ، كفتار و گرگ را مي آموزند.

در ۱۸ ماهگى توله ها از مادر جدا مي شوند. از اين پس ممکن است توله‌ها با هم‌شيران خود حتى تا ۶ ماه به سر برند. در دو سالگى هم‌شيران مادهْ بقيه را ترك مي کنند و نرهاى جوان با هم مي مانند. در واقع نرها به تنهايى يا همراه با برادران خونى خود زندگى مي كنند اما ماده ها به جز زمان بچه داري، تنها زندگي مي كنند. برخى از اين گروهها براى خود حوزه اي تعيين ميكنند تا يوزپلنگ ماده را براى جفت‌گيرى جلب کنند.

اين حوزه ها اغلب در جاهايى است كه در آن طعمه و آب كافي وجود داشته باشد. در فصل جفت گيري هر نر براي خود قلمروي را انتخاب مي كند، در اين فصل نزاع هاي خشني ميان نرهاى گروه در دفاع از حدّ و مرز قلمرو‌شان صورت مي گيرد. يوزپلنگ ها معمولاً صبح زود يا غروب به شكار مي روند، پس از انتخاب طعمه كه معمولا حيوانات ضعيف تر مي باشند به صورت غير محسوس به آنها نزديك شده و پس از رسيدن به فاصله حدود ۱۰ تا ۳۰ متر حمله ناگهاني خود را شروع مي كنند، پس از به زمين انداختن طعمه گلوي او را با دندان هايش فشار مي دهد تا خفه شود.

تعقيب طعمه معمولا ۲۰ ثانيه و به ندرت بيش از يك دقيقه بطول مى انجامد و در اين زمان بيش از 500 متر شكارش را دنبال نمي كند. قريب به نيمى از تعقيب‌ها موفق‌آميزند. برخي اوقات شكارچيان ديگر نظير گرگ طعمه او را از چنگش بيرون مي آورند. يوزپلنگ مانند پلنگ قادر به پنهان كردن طعمه اش از دسترس ساير گوشتخواران نيست و به همين دليل بعد از خوردن يك وعده غذا در بيشتر اوقات باقيمانده را از دست مي دهد.

توليدمثل: بلوغ جنسى در حدود ۲۰ ماهگى رخ مي دهد. زمان بارداري 95 روز و تعداد توله‌ها 1 تا 6 و معمولا ۴ تا ۵ عدد است. توله ها در هنگام تولد حدود ۳۰۰ گرم وزن و ۳۰ سانتيمتر طول دارند. رنگ آنها خاكسترى تيره است و موهاى بلندي بر پشتشان دارند. اين موها چند فايده دارد، از جمله استتار آنها در ميان بوته زار هاي خشك و پنهان نگاهداشتن آنها از ديدرس شكارچيان ديگر. اين موها همچنين توله يوز را به" رودك كه حيوان مهاجمي است شبيه مي کند، که نوعى جنبه دفاعى دارد. بچه ها به دليل جمع شدن ناخنها تا شش ماهگي قادرند از درخت بالا بروند.

تغذيه: يوزپلنگ در ايران عمدتاً از جبير، آهو، قوچ و ميش، كل و بز و خرگوش وحشي تغذیه می کند.