اقلیم حوضه آبریز تالاب پریشان

[neda]

اقلیم حوضه آبریز تالاب پریشان

در چارچوب شناخت محیط طبیعی،مسئله اقلیم از ویژگی و اهمیت خاصی برخوردار است،زیرا زیربنای بسیاری از فعالیت ها و برنامه ریزی های مختلف انسان از قبیل کشاورزی،شهرسازی،حمل و نقل،جهانگردی و بهداشتی و غیره بوده و جهت برنامه ریزی و اجرا نیازمند پارامترهای اقلیمی خواهند بود و در مطالعه یک تالاب هم اقلیم از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد.

آب و هوای یک ناحیه نتیجه وجود چند عامل است که هر کدام از آن ها وضع خاصی را در آن محل بوجود می آورد این عوامل عبارتند از:

1- عرض جغرافیایی (نزدیکی یا دوری از خط استوا)
2- ارتفاع از سطح دریای آزاد
3- وضع ناهمواری ها(کوهستانی یا جلگه ای بودن)
4- نزدیکی یا دوری به دریا
5- فشار جریان هوا
6- جهت وزش باد
7- رطوبت و بارندگی

باید توجه داشت که حاصل عمل کرد این عوامل،پیدایش یک اقلیم خاص خواهد بود که این اقلیم در تنوع نباتات و در رشد آنها موثر است.

رابطه ارتفاع از سطح دریا با درجه حرارت محیط مستقیم بوده و در آب و هوای یک منطقه اثر زیادی دارد.ارتفاع تالاب پریشان از سطح دریا 820 متر می باشد که از خصوصیات آن گرمی و خشکی هوا در تابستان و ملایمت آن در زمستان خواهد بود.

جلگه کازرون به علت نزدیکی به دریا و ارتفاع کم،دارای آب و هوای گرم و مرطوب با زمستان های معتدل و تابستان های گرم و بهار سبز و کم دوام می باشد.فصل بهار در جلگه کازرون از اواسط اسفند شروع و در نیمه اردیبهشت تمام می شود.هوا در اواخر اردیبهشت،خرداد گرم و در تیر و مرداد ماه طاقت فرسا می گردد.فصل بارندگی از آذرماه شروع و در سرتاسر زمستان ادامه می یابد،و در اسفندماه به حداکثر میزان خود می رسد.مهمترین پارامترهای تعیین کننده اقلیم یک ناحیه درجه حرارت،باد و بارندگی و تبخیر و تعرق است.

الف)دما:

دما از جمله پارامترها مهم اقلیمی که در آب و هوای یک منطقه تاثیر به سزایی دارد.متوسط دمای سالیانه ایستگاه کازرون 77/21 درجه سانتی گراد می باشد.

ب)باد و بارندگی:

یکی از پارامترهای بسیار موثر در اقلیم مناطق می باشد.درجه حرارت و رطوبت محیط تحت تاثیر جریان های بادی قرار می گیرد.از نظر هیدرولوژی وزش باد مقدار تبخیر از سطح آبها را افزایش می یابد.باد یکی از عوامل موثر ژئومورفولوژی می باشد که در تغییر و تحول چهره زمین نقش مهمی ایفا می نماید.

با توجه به اینکه در مجاورت تالاب ایستگاه کلیماتولوژی مستقر و فاقد دستگاههای اندازه گیری سرعت و جهت باد می باشد،بررسی باد در حوضه تالاب پریشان فقط اکتفا به تجربه محلی و صاحب نظران بومی شده که براساس این نظرات بادهای دریاچه برحسب تقسیم بندی محلی عبارتند از:

1- بادپو:بادی نسبتاً شدید که جهت وزش آن شرقی می باشد و زمان وزش آن از اوایل تابستان تا اواخر مهرماه می باشد.

2- باد شمال:بادی است دائمی بانسیم ملایم و وزش دائمی،این باد در بهار رطوبت محیط را کاهش داده و موجب پرثمر شدن محصولات جو و گندم میگردد.

3- باد جنوب:این باد اغلب در زمستان و بیشتر علائم بارندگی را نشان می دهد.تجربه نشان داده وزش این باد در صبح و عصر خبر از بارش باران می دهد.

4- باد قبله:این باد بیشتر در زمستان و موقع صبح،عصر و شام گاهان می وزد و باعث به هم خوردن بارندگی می شود.

منطقه کازرون و تالاب پریشان تحت تاثیر دو جریان آب و هوایی مهم قرار می گیرند.

1- جریان های مرطوب خلیج فارس شمال شرقی
2- جریان های مرطوب دریای مدیترانه به طرف جنوب شرقی

علیرضغم وجود جریان های فوق در بیشتر ایام سال شرایط خشکی در منطقه غالب می شود که عامل اصلی آن را تاثیرات حوزه نفوذ وضعیت استقرار فراباد،ورود باد جنب قاره ای تشکیل می دهد و در چنین شرایطی نشست هوا و بروز اینورژنهای دینامیکی عامل هوای پایدار بوده و تکامل و تکوین هر نوع ابر بارندگی را با اشکال مواجه می سازد،تنها در زمستان و در ارتباط با جا به جایی ظاهری خورشید به نیمکره جنوبی رودبار امکان انتقال مزبور به سمت جنوب و عرض های پایینی فراهم گردیده،همچنین عرصه تاثیر حوزه نفوذ فراباد جنب حاره ای تضعیف و بخش های وسیعی از کشور در قلمرو و نفوذ بادهای مرطوب غربی قرار می گیرد.این بادها در آرایش موجی شکل همراه با تراف یالی دور تا دور کره زمین را اشغال نموده و همراه با تاثیرات رود باد جبهه قطبی زمینه ایجاد یک سلسله پدیده های جوی و سینوپتکی بویژه انواع سیکلون ها و موج های کوتاه را بوجود می آورد در این حال نحوه استقرار پدیده های مزبور بر روی دریای مدیترانه و ایران تاثیر داشته و نقش تعیین کننده ای روی میزان بارندگی منطقه کازرون دارد.

سیلکون های مدیترانه در مسیر بادهای غربی و از مسیرهای گوناگون وارد خاورمیانه و من جمله ایران می گردد و بخشهایی از کشور را تحت تاثیر خود قرار می دهند.

در این رهگذر انرژی و باران زایی سیلکون های مزبور معمولاً به دلیل کاهش تضاد حرارتی و تحلیل و تضعیف جبهه های آن ها از غرب به شرق رو به نقصان می گذارد.

جهت بررسی و تجزیه و تحلیل بارندگی حوضه تالاب پریشان از آمار بارندگی 20 ساله 1376-1346 ایستگاه کلیماتولوژی تالاب پریشان استفاده شده است.

متوسط بارندگی سالیانه دوره 20 ساله برابر 4/502 میلیمتر گزارش شده که بیشترین میزان بارندگی مربوط به سال آبی(1355-1354 ) بوده که مقدار آن 1121 میلیمتر و کمترین میزان بارندگی مربوط به سال آبی(1364-1363) می باشد که مقدار آن 117 میلیمتر گزارش شده در نتیجه دامنه تغییرات میزان بارندگی در ایستگاه مزبور برابر با 1004 میلیمتر نشان می دهد.

نتایج آمار بارندگی ایستگاه مزبور نشان می دهد که بیشترین میزان بارندگی منطقه در فصل زمستان و بندرت در فصل تابستان باران در این منطقه می بارد و حتی در بهار بارندگی به حداقل و یا در بعضی سال ها هیچگونه بارشی وجود ندارد.

طبق بررسی های آمار دوره 20 ساله بیشترین مقدار بارندگی در ماه های دی،بهمن و اسفند بوده و مقدار متوسط آن برابر 9/291 میلی متر بوده که 101/58 درصد کل متوسط بارندگی سالانه را شامل می شود همچنین کمترین میزان بارندگی در این ایستگاه فصل تابستان اتفاق افتاده که میزان آن برابر 3/1 میلیمتر گزارش شده.

متوسط بارندگی پائیزه دوره 20 ساله 8/130 میلی متر که تقریباً 035/26 درصد که بارندگی سالانه را شامل می شود.

متوسط بارندگی فصل بهار در این دوره برابر با 4/78 میلی متر که تقریباً 605/15 درصد کل بارندگی سالانه را تشکیل می دهد.

ج) تبخیر و تعرق

با توجه به اینکه در مناطق خشک و نیمه خشک تلفات آب ناشی از تبخیر و تعرق نسبتاً زیاد است در مطالعات ایمنولوژی بررسی این دو پارامتر حائز اهمیت می باشد از طرفی بررسی هر دو فاکتور بطور توام انجام می گیرد.

هر چقدر پراکندگی آب در سطح منطقه وسیع تر باشد میزان تبخیر و تعرق بالاتر و وقتی مقدار تبخیر و تعرق به حداکثر خود می رسد آن را تبخیر و تعرق پتانسیل مطلق می گویند که میزان آن از تبخیر و تعرق بیشتر می باشد.بیشترین میزان تبخیر و تعرق در فصل گرما و خشک سال (تابستان) و کمترین مقدار تبخیر و تعرق در فصل زمستان می باشد.