معرفی کليساهای ايران

[emily]

معرفی کليساهای ايران

کليساي سورپ گئورگ

اين کليسا در ميدان وحدت اسلامي ، بازارچه قوام الدوله واقع است. اين کليسا در سال 1790 تا 1795 به عنوان محراب روستا بنا شد و در سال 1835 به کليسا تبديل شد. در مرحله بعد با بازسازي در سال 1882 ، به صورت کنوني درآمد. در آن سال ها ، اين محله به ارامنه اختصاص داشت. هر سال در سالروز گئورگ مقدس در دهه اول مهرماه در اين کليسا مراسم دعا و نيايش برگزار مي شود. روي سنگ قبرهاي نصب شده بر ديوارهاي کليسا نقوش زيبايي ديده مي شود.

کليساي تاديوس بارتوقيموس مقدس

اين کليسا در دروازه حضرت عبدالعظيم ، در جنوب شرقي تهران قرار دارد. بناي کليسا در سال 1808 ميلادي ( 1223 ق) به دست ده خانواده ارمني که به «جام بـُران» معروف شدند، انجام شد. اين افراد به دستور فتحعلي شاه قاجار از جلفاي اصفهان براي شيشه بري قصرهاي سلطنتي ( کاخ گلستان ) به تهران آمده بودند.

کليساي تاتاوس از قديمي ترين کليساهاي تهران محسوب مي شود که در داخل آن مقابر و سنگ مزارهاي جالب توجه شخصيت هاي ارمني و مسيحيان اروپايي که در تهران در گذشته اند، قرار دارد.

مدفن دو استاد کار اصلي بنا در همين کليسا قرار دارد. مساحت تقريبي کليسا 220 متر مربع است و از صحن آن براي تدفين مسيحيان تهران استفاده مي شد. در سال 1970 ميلادي بخشي از گچ ديوار فرو ريخت و قسمت هايي از نقاشي ، زير گچ نمايان شد که شامل تصاويري از سفراي روسيه و انگلستان ، اسکندر شاهزاده گرجستان ، چارلز فرزند سر والتر اسکات نويسنده انگليسي و .... بود. در سمت راست مدخل ورودي ، لوحي به زبان فارسي و لاتين نصب است.

کليساي تاتاووس

اين کليسا در زمان فتحعلي شاه قاجار در محله ي چال ميدان ساخته شد و داراي نمازخانه اي با پوشش گنبدي شکل و چهار شاه نشين است. محراب و جايگاه پيشواي روحاني در شاه نشين شرقي قرار دارد. اين کليسا از قديمي ترين کليساهاي تهران محسوب مي شود که در داخل آن مقابر و سنگ مزارهاي جالب توجه شخصيت هاي ارمني و مسيحيان اروپايي که در تهران در گذشته اند، قرار دارد.

کليساي انجيلي

با گسترش تهران در سال 1284 هـ . ق ارامنه تهران از کليساي کوچک دروازه قزوين که در سال 1876 م توسط يک مبلّغ مذهبي تأسيس شده بود، تغيير مکان دادند و در منطقه حسن آباد ، کليساي انجيلي کنوني توسط ميسيون مذهبي آمريکايي ها بنا شد. در سال 1874 م اين کليسا با وسعت بيشتر ، کاربري فرهنگي نيز يافت و مدرسه آمريکايي ها در آن شروع به کار کرد. مدرسه در سال 1319 شمسي به امر پهلوي اول بسته و تأسيسات فرهنگي آن به وزارت فرهنگ ايران واگذار شد. براي تأمين آب مورد نياز باغ و کليساي انجيلي که در خيابان سي تير واقع است، براي اولين بار در ايران چاه آرتزين حفر شد. اين باغ و کليسا امروزه به صورت متروکه باقي است.

از ديگر کليساهاي تهران بايد از کليساي حضرت مريم، کليساي سورپ تارگمانچاس در وحيديه ، سورپ وارتان حشمتيه ، سورپ گريگور لوساوريچ مجيديه و ميناس مقدس در قريه ونک نام برد.


کليساي قلب مقدس مسيح

اين کليسا در سال 1914 م به دستور «اسقف يوحنانيان» در زميني به مساحت 280 متر مربع بنا و توسط ايشان تقدس شد. زير بناي اين کليسا با احتساب فضاي سرايداري، اتاق ها و ساير تأسيسات يک صد و شصت متر مربع است. مصالح به کار رفته در بنا آجر و داراي مختصر تزيينات و آجرکاري است.

نماي خارجي ضلع غربي کليسا داراي سه طاق نما است. در طاق نماي مياني، ورودي کليسا قرار دارد و در طاق نماهاي طرفين دو پنجره ديده مي شود. اين در و پنجره ها با قالب هاي آجري که در بالا به قوسي زيبا ختم مي شوند، تزيين شده اند. تزيين نماي خارجي اضلاع شمالي وجنوبي کليساي نيز طاق نما و پنجره هاي قوس داراست. با اين تفاوت که در ضلع جنوبي پنجره ها مسدود شده و از آن ها به عنوان طاقچه استفاده مي کنند. نماي اصلي کليسا با سنتوري که در وسط يک نورگير به شکل صليب تعبيه شده، تزيين شده است. بام بنا شيرواني و سقف آن از داخل با چوب کار شده است.

کليساي پنطي کاستي

اين کليسا در سال 1955 م به دستور کشيش (تور ما ناصري) بنا شد. وجه تسميه اين کليسا به اين گونه است: پنطي کاست عبدي از اعياد يهود و به زبان عبري به معاني پنجاهمين است، يعني پنجاهمين روز از عيد که در آن روز روح القدس ظهور مي نمايد. چون تاريخ اتمام ساخت اين کليسا مصادف اين روز است، لذا نام پنطي کاستي را بر آن نهاده اند.

عرصه کليسا 720 متر مربع و زير بناي ساختمان اصي آن 170 مترمربع است. در انتهاي زمين و در پشت نمازخانه ساختمان دو طبقه سرايداري با زير بناي 120 مترمربع در هر طبقه قرار دارد. نقشه نمازخانه مستطيل شکل است و در ضلع جنوبي به يک فضاي نيم دايره ختم مي شود. اين فضا محل خواندن خطبه و دعاي کشيش است. ورودي کليسا در ضلع شمالي و داراي طاق رومي است. اين طاق بر دو ستون سنگي استوار است. اضلاع شرقي و غربي داراي يک در و چهار پنجره با قوس هاي هلالي هستند. در نماي خارجي، از اره اي به ارتفاع حدود نيم متر از سنگ تيشه اي کار شده است. مصالح به کار رفته در بنا آجر قرمز رنگ (بهمني) و ملات آن از ماسه و سيمان است.

نمازخانه

اين بناي قاجاري در محله قديمي «فيض آباد» شهر کرمانشاه قرار دارد. در ضلع شرقي آن بناي ديگري احداث شده که به عصر پهلوي تعلق دارد و هم اکنون مسکوني است. مساحت طبقه اول ضلع جنوبي که نمازخانه را شامل مي شود، 162 مترمربع و مساحت کل اعياني حدود 440 متر مربع است.

اين بنا در اصل کليساي کوچکي بود که از آن با نام نمازخانه مسيحيان ياد مي شود. اين نمازخانه در دوره هاي بعد به خانه مسکوني تبديل شد؛ از اين رو معماري آن با خانه هاي مسکوني هم عصر خويش متفاوت است. تالار نمازخانه در ضلع جنوبي قرار دارد. در حال حاضر اين فضا با احداث ديوارهايي به سه قسمت تفکيک شده است. در انتهاي تالار سکويي ديده مي شود که محل موعظه و انجام مراسم مذهبي توسط کشيش بوده است. تالار با ايواني ستون دار به حياط مشرف است. ستون ها با سر ستون هاي گلداني تزيين شده اند.

كليساي پروتستان

اين كليسا كه مخصوص مسيحيان انجيلي است در تبريز ، خيابان شريعتي جنوبي در كوچه والمان واقع شده است .

كليساي سركيس مقدس

اين كليسا درخيابان شريعتي جنوبي در محله ي " بارون آواك " تبريز واقع شده و بناي آن در سال1821 ميلادي توسط پطروسيان ساخته شده است.

در داخل كليسا چهارستون آجري با پايه هاي سنگي ، گنبد بزرگ وسطي و طاق هاي متعدد ، سقف را نگه داشته اند و محراب و نمازخانه هاي فرعي را نيز از تالار اجتماعات جدا ساخته اند. تصاويري از حضرت مريم ( س ) ، حضرت عيسي ( ع ) و حواريون ، ديوار غربي كليسا را زينت بخشيده است.

كليساي سنت استپانوس

كليساي سنت استپانوس در 16 كيلومتري غرب جلفا و به فاصله 3 كيلومتري كرانه جنوبي ارس ، در روستاي متروكه اي به نام " دره شام " قرار دارد . نام كليسا ملهم از نام استپانوس شهيد اول راه مسيحيت است و به علت استقرار در روستاي دره شام به اين نام خوانده مي شود.

درباره تاريخ بناي كليسا ، نظرهاي گوناگوني ابراز شده است ، عده اي آن را از بناهاي اوايل مسيحيت مي دانند. برخي چون " تاورنيه " بناي آن را به دوره صفويه نسبت مي دهند ، در حالي كه شيوه معماري بنا ، مصالح ساختماني و تزيينات مفصل و زيباي آن مويد اين مطلب است كه كليسا همانند و همزمان با كليساهايي چون طادئوس در بين قرون چهارم تا ششم ه .ق ( دهم تا دوازدهم ميلادي ) ساخته شده و سبك معماري آن تلفيقي از شيوه هاي مختلف معماري اورارتو ، اشكاني و رومي است. بعد از ساخت بناهاي شگفت انگيز اچميادزين ، طادئوس ، آختامار و استپانوس ، اين اجتماع سبك ها به نام سبك ارمني مشهور شد.

اين كليسا در محوطه اي پوشيده از درخت و در دره اي سرسبز واقع شده و حصاري سنگي دورتا دور بنا را احاطه كرده است . اين حصار بارويي بلند با هفت برج نگهباني و پنج پشت بند استوانه اي سنگي ، شبيه دژهاي مستحكم دوره ساساني و قرون اوليه اسلام دارد .

دروازه ي اين بارو در وسط ديوارغربي تعبيه شده و داراي دري چوبي و آهن كوبي شده است. در پايه هاي طرفين و طاق جناغي آن سنگِ تراش با حجاري هاي ظريف به كار رفته و نقش برجسته اي از حضرت مريم (س) و كودكي حضرت عيسي ( ع) در پيشاني طاق نماي آن به چشم مي خورد . در كليسا به راهروي باريك و تاريكي باز مي شود كه از جنوب به ديرها و از شمال به كليسا واز شرق به اصطبل و انبار علوفه راه دارد.

بناي كليسا از سه قسمت مشخص تشكيل شده : برج ناقوس ، نمازخانه و اجاق دانيال .

برج ناقوس : بر روي ايوان دو طبقه اي متصل به ديوار جنوبي كليسا ، قرار گرفته و داراي گنبدي هرمي شكل و هشت ضلعي است كه بر روي هشت ستون استوانه اي از سنگ سرخ با سرستون هاي زيبا استوار شده است. پيشاني طاق هاي بين اين ستون ها كه پا طاق گنبد برج محسوب مي شوند با نقوش برجسته ي فرشته ، صليب ، ترنج ، ستاره و گل هشت پر زينت يافته است. اين برج در زمان عباس ميرزا نايب السلطنه مرمت شد.

نمازخانه : در زميني به ابعاد 16×21 متر بنا گرديده است. درِ ورودي منبت كاري شده و داراي تزيينات بسيار زيبا است . اين در وسط ضلع غربي تعبيه شده و از آثار نفيس اوايل دوره قاجاريه و احتمالاَ زمان عباس ميرزا نايب السلطنه به شمار مي آيد . حجاري پايه ها و طاق نماها و نيم ستون ها و زنجيره هاي جوانب مقرنس كاري ها و تزيينات طاق سرد به قدري بديع است كه بي شك از شاهكارهاي هنر حجاري محسوب مي شود.

كتيبه اي از سنگ ماسه اي سرخ رنگ به خط نستعليق بر بالاي در ورودي و زير طاق مدخل كليسا به چشم مي خورد كه مورخ سال 1245 ه . ق است . متن كتيبه از خريد قريه " دره شام " جلفا توسط عباس ميرزا نايب السلطنه فرزند فتحعلي شاه از محب علي بيگ نخجواني به مبلغ سيصدتومان و وقف آن به كليساي سنت استپانوس حكايت دارد.

نقش برجسته هايي از حواريون ، قديسين و فرشتگان بر پيشاني طاق نماهاي اضلاع شانزده گانه ي " گريوگنبد " مشاهده مي گردد كه در حقيقت پاطاق گنبد بلند و زيباي نمازخانه كليسا محسوب مي شود. پوشش اين گنبد به صورت هرمي با سبك خياري سي و دو پهلويي است كه بر روي يك پلان ستاره شكل شانزده پر قرار گرفته است.

داخل طاق نماهاي گريو گنبد ، به صورت يك در ميان پنجره اي تعبيه شده كه طاق هلالي تودرتويي دارد و بالاتر از پنجره ، تصوير برجسته يكي از حواريون در داخل قابي چهارگوش ، نماي بيروني را زينت مي دهد.

فضاي داخل كليسا به صورت صليب و از سه قسمت شامل ايوان ، نمازخانه و محراب تشكيل شده است .

ايوان بر روي دو ستون ودو نيم ستون قرار دارد . در پشت ايوان و زير گنبد اصلي ، نمازخانه كليسا واقع شده است . گوشه هاي مقرنس پا طاق گنبد داراي تصاويري رنگي است كه شيوه نقاشي هاي مذهبي قرن 16 و17 ميلادي را به ياد مي آورد.

محراب در جانب شرقي نمازخانه قرار گرفته و 96 سانتيمتر از كف نمازگاه بلندتر است. ازاره ي محراب از سنگ مرمر است و بالاي اين ازاره ها را هفت طاق نماي جناغي دو طبقه زينت مي دهد. ا زجمله تزيينات شگرف درون معبد سه نمازخانه است كه وسط محراب قرار داده اند و دوتاي ديگر در طرفين شمالي و جنوبي نمازخانه بزرگ و به موازات يكديگر قرار گرفته اند. اين نمازگاه ها از آثار دوره قاجار به حساب مي آيند .

اجاق دانيال : تالاري است متصل به ديوار شمالي كليسا كه 6 متر عرض و نزديك 20 متر طول دارد . اين تالار به سه قسمت تقسيم مي شود :

دركنار كليسا ديري نيمه ويران نيز جاي دارد. در چهار طرف اين دير اتاق هايي وجود داشت كه طبقه ي فوقاني آن براي استراحت مسافران و زائران و طبقه پايين اصطبل چهارپايان بود .

صدها سنگ نبشته به زبان ارمني در داخل و خارج اين كليسا نصب شده كه با ترجمه ي آنها به زبان فارسي مي توان به نام باني كليسا ، معمار، و تاريخ بناي كليسا و حتي بخش هايي از تاريخ اقوامي كه در اين سرزمين مي زيستند ، پي برد .

كليساي شوغات مقدس

كليساي شوغات مقدس در محوطه گورستان ارامنه واقع در محله مارالان تبريز ، دركنار كليساي قديم مريم مقدس از سنگِ تراش و با اسلوبي بديع ساخته شده است . برخي از مراسم ارامنه در اين كليسا انجام مي شود .

كليساي كاتوليك

اين كليسا در كوچه ميارميار تبريز ، در سال 1910 به شيوه ي معماري گوتيك ساخته شده است . دراين كليسا تابلوهاي زيباي تاريخي از تصاوير مقدس به چشم مي خورد.

كليساي مريم مقدس

كليساي مريم مقدس در تبريز، انتهاي خيابان شريعتي شمالي واقع است . تاريخ بناي اين كليسا 1782 ميلادي است و به شيوه معماري ارمني به شكل صليب ساخته شده است.

تصاوير زيبايي از حضرت مريم ( س ) ، حضرت عيسي و حواريون و قديسين ، ديوارهاي محراب و گوشه هاي پاطاق گنبد را زينت بخشيده اند . كليساي مريم مقدس بزرگترين و قديمي ترين كليساي تبريز است كه مراسم بزرگ ملي و مذهبي ارامنه از قبيل اعياد و جشن ها و مجالس ديني در آنجا برگزار مي شود.

كليساي موجومبار

كليساي موجومبار كه به كليساي " سنت هريپ سيمه " نيز شهرت دارد در روستاي موجومبار ، حدود 30 كيلومتري جاده تبريز – مرند واقع شده است .

مؤلف كتاب تاريخچه ارامنه در آذربايجان ( نوره آيرميان ) مي نويسد : " وجود سنگ هاي رج اول كليسا نشان مي دهد كه ساختمان اوليه اين كليسا حدود 800 سال قبل در اوايل قرن سيزدهم ميلادي ساخته شده است " ولي به استناد سنگ نبشته ي روي سنگ هاي زيربناي كليسا ، اين بنا يك بار در سال 1691 ميلادي بازسازي شد. در سال 1840 ميلادي نيز بر اثر زلزله ي شديدي كه در منطقه روي داد يكي از ديوارهاي كليسا خراب شد كه مجدداَ بازسازي گرديد.

زير بناي كليسا 13×23 متر و به ارتفاع آن 8 متر با سقف شيرواني است كه روي آن را خاك و شن پوشانده است . تمامي بنا به سنگ لاشه ساخته شده و ورودي بنا در ضلع جنوبي و غربي كليسا قرار دارد . تالار كليسا روي چهار ستون قرار گرفته و محراب كليسا به شكل نيم دايره در ضلع شرقي و وسط دو اتاق كوچك ساخته شده است . شش نورگير در بالاي ديوارهاي غربي وشرقي و ديوار جنوبي و يكي نيز در سقف كليسا به فضاي محوطه بزرگ داخلي بنا ، نور ملايمي مي بخشد.

كليساي هُوانس مقدس

اين كليسا يكي از كليساهاي ارامنه كاتوليك است و نام آن از اسم يكي از حواريون حضرت عيسي ( ع) به نام " يوحنا " كه ارامنه به آن " هوانس " مي گويند ، گرفته شده است. اين كليسا روي تپه اي مشرف به روستاي سُهُرل يا سهرقه مرند واقع شده و در 40 كيلومتري شمال غربي تبريز قرار دارد. هرچند قدمت بناي اين كليسا را به قرون پنج و شش ميلادي نسبت داده اند ، ولي بناي اصلي بارها بر اثر ويراني تجديد بنا شده است.

قدمت بناي فعلي كه توسط معماران روسي و فرانسوي ساخته شده است ، به سال 1840 ميلادي مي رسد . كليساي هوانس در اثر زلزله ي 1936 ميلادي آسيب جدي ديد و بعد از آن درها و پنجره هاي بنا به تاراج رفت .

بنا به صورت مستطيل در ابعاد 5/18 × 5/6 متر ، با نماي آجري ساخته شده و شامل سه قسمت ورودي ، تالار مركزي و محراب است . ايوان آجري بنا به وسيله ي دو راه پله به برج ناقوس كليسا كه به صورت ستاره اي 16 ضلعي است و 12 متر ارتفاع دارد ، راه مي يابد.

پوشش طاق مركزي به صورت گريو استوانه اي و گنبد مخروطي است. محراب نيز در قسمت شرقي با گنبدي كوچك تر قرار دارد .

كليساي رفيع

كليساي رفيع در حياط مدرسه اي به همين نام ، در شهر قزوين قرار دارد . اين كليسا در دوره پهلوي اول ، در اين محوطه كه از ديرباز مجموعه آموزشي و عبادتي ارمنيان اين شهر بود ، ساخت.

كليسا داراي بنايي آجري با طرحي مبتني بر محورهاي چليپايي است و فضاي اصلي آن به شكل مستطيل و داراي چهار ستون است . محور اين فضا ، شرقي – غربي است و در ضلع شرقي آن ، محراب كليسا قرار دارد كه با چند پله از هال نمازخانه جدا مي شود . در دو طرف محراب ، دو اتاق كوچك قرار دارد . در ضلع غربي كليسا ، دري ديده مي شود كه به فضاي زير برج ناقوس راه مي يابد . اين فضا طرحي هشت گوش دارد . ورودي كليسا به شكل نيم دايره و در ضلع جنوبي است و به قرينه ، در ضلع شمالي ، فضايي شبيه به آن ساخته اند .

كليساي كانتور ( برج ناقوس )

كليساي كانتور معروف به " برج ناقوس " در جنگ جهاني دوم در زمان اشغال ايران به دست روس ها در شهرستان قزوين ساخته شد. اين كليساي كوچك مانند ساير كليساها داراي طرحي چليپايي است و محراب آن رو به شرق است . ورودي كليسا در ضلع غربي آن قرار دارد و شامل فضاي ورودي يا سقف شيب دار و در ورودي است . پس از ورودي ، پيش فضاي هال قرار دارد كه بالاي آن برج ناقوس كليسا با ارتفاع حدود يازده متر به چشم مي خورد . هال شامل نمازخانه و محراب است و در دو طرف آن دو فضاي مستطيل شكل قرار دارد . فضاي محراب به شكل نيم دايره است و برفراز آن گنبدي قرار گرفته است . فضاي نمازخانه داراي گنبد و فضاهاي جانبي آن داراي پوشش تخت است . در نماي خارجي اين كليسا ، ستون هاي تزييني ديده مي شود .

اين بنا در ضلع غربي خيابان نمكي و در محله قديمي " آقازمان" كه محله اي مسيحي نشين است قرار دارد. اواخر صفويه در زمان حكومت شاه عباس دوم ، هنگامي كه ارامنه توسط دولت عثماني به ايران تبعيد شدند، گروهي از آنها در شهر سنندج ساكن و احتمالاً درهمان زمان به ساخت كليسا اقدام نمودند.

شيوه ساخت و نوع معماري كليساي سنندج تحت تأثير معماري سبك اصفهاني است و تلفيقي از نماسازي سبك بومي مانند طاق نما و ستون نماي آجري در آن به كار رفته كه به فرم مشعل در بخش فوقاني به صورت سه تركي آجر كاري شده است. خطوط عمودي در نماي بيروني ساختمان تاكيد بر ارتفاع كليساست.

در گل دسته ناقوس كليسا كاشي ها و گره چيني قابل ملاحظه است. حجاري سنگ هاي سر در ورودي كه داراي نقش گل لوتوس و ترنج است، كار استادان سنندجي است. اين كليسا داراي قناتي فعال است و آب نماي زيبايي نيز در داخل حياط آن در ضلع جنوبي ديده مي شود.


كليساي حضرت شمعون غيور

كليساي حضرت شمعون غيور در خيابان زند، كوچه نوبهار واقع است. " شمعون غيور" حواري دهم بود و طبق يك روايت قديمي در ايران كشته شد. اين كليساي مسيحي، يكي از زيباترين كليساهاي كشور با رعايت جزئيات معماري ايراني است. سقف نمازگاه ، طاق ضربي آجري است و به جاي دريچه در همه جا پنجره هاي رنگارنگ با نقشه هاي مهندسي ريز و بسيار ظريف، به كار رفته است. چنين در و پنجره هايي در خانه هاي قديمي شيراز مشاهده مي شود. ساخت اين كليسا در سال 1317 پايان يافت. باني و نخستين كشيش اين كليسا " رالف نارمن شارپ" دانشمند و خاورشناس شهير انگليسي است.

كليساي ارامنه

اين كليسا در سال 1662 ميلادي يعني در زمان سلطنت شاه عباس دوم ساخته شد. تالار نمازگاه اين كليسا يكي از بناهاي ظريف باستاني و هنري قرن هفتم شيراز است. نقاشي سقف تالار بسيار زيبا و از طراحي ويژه اي برخوردار است. گچ بري هاي اين تالار نيز از شاهكارهاي گچ بري قرن يازده است. اين كليسا در داخل شهر و نزديك مسجد مشير و در كنار بازارچه ارمني ها قرار دارد.