قدیمی 29-06-2011, 07:22 AM   #1
kodiak
(کاربر طلایی)
 
kodiak آواتار ها
 
تاریخ عضویت: Feb 2011
نوشته ها: 501
Leaf Green برنامه‌ریزی مدیریت ذخایر جنگلی


برنامه‌ریزی مدیریت ذخایر جنگلی

واقعیت این است که تا کنون در کشور ما برنامه مدیریتی و اجرایی جامعی در مدیریت مناطق ذخیره‌گاهی تهیه و تنظیم نشده است. این برنامه باید جامع و فرابخشی دیده شود. بر این اساس ارتباط با سایر سازمان‌ها و نهاد‌های ذیربط در اجرای مراکز علمی و تحقیقاتی، سازمان‌های بین المللی به همراه منابع و اعتبارات مالی کافی می‌تواند حرکتی رو به جلو باشد.

قبل از ارائه راهکارهای موجود به طبقات فهرست سرخ گونه های در خطر تهدید اتحادیه بین المللی حفظ طبیعت (IUCN , Redlist) اشاره خواهد شد. این فهرست در سال 1342/1963 ابداع شد و جامع ترین فهرست از وضعیت حفاظتی گونه های گیاهی و جانوری جهان است.

این فهرست دقیق ترین معیارها را برای برآورد وضعیت خطر انقراض هزاران گونه و زیر گونه جهان در اختیار قرار می دهد. این معیارها برای تمامی گونه ها و تمامی مناطق جهان مناسب هستند. هدف از تهیه این فهرست، فهماندن ضرورت و فوریت مسأله حفاظت به تصمیم گیران سیاسی و عموم و کمک به مجامع بین المللی برای کاهش بحران انقراض گونه هاست.



عمده ترین ارزیابان وضعیت گونه ها، مرکز بین المللی پرنده شناسی، مرکز پایش حفاظت جهانی و بسیاری گروه های متخصص کمیته های «بقای گونه ها»ی اتحادیه مذکورند. روی هم رفته فهرست سرخ اتحادیه، معتبرترین راهنمای تعیین وضعیت تنوع زیست شناختی است. آخرین فهرست روزآمد شده اتحادیه، فهرست سال 1385/2006 است که در14 اردیبهشت (4 مه) تنظیم شد. در این فهرست 40168 گونه به اضافه 2160 زیر گونه، واریته، نژاد و زیرجمعیت ارزیابی شده است.

از این تعداد در مجموع 16118 گونه در خطر تهدید به انقراض برآورد شده اند که 7725 گونه جانور و 8390 گونه گیاه و 3 گونه باقیمانده گلسنگ و قارچ اند. در این فهرست تعداد گونه های منقرض شده از سال 1500 میلادی تا کنون 784 گونه ذکر شده که از سال 2004 بدون تغییر مانده است اما این رقم تا سال 2000میلادی، 766 گونه بود. یعنی این که از سال 2000 تا 2004 تعداد 18 گونه دیگر منقرض شده اند. هر سال شمار بسیار ناچیزی از گونه هایی که منقرض شده پنداشته می شدند، دوباره کشف می شوند یا در زمره گونه هایی قرار می گیرند که اطلاعات درباره آنها ناکافی است.

شمار گونه های منقرض شده در فهرست سال 1381/2002 تا 756 گونه کاهش یافته بود که طی این سال ها بار دیگر روند رو به افزایشی را طی کرده است. گونه ها در فهرست سرخ IUCN در 9 گروه رده بندی می شوند که عبارت اند از:


1- گونه‌های منقرض شده Extinct : EX))

آرایه (taxon) زمانی منقرض شده محسوب می شود که هیچ گونه شک معقولی در مرگ آخرین فرد بازمانده آن وجود نداشته باشد.


2- منقرض شده در طبیعت Extinct in the wild : EX))

گونه های این طبقه فقط به صورت تکثیر شده، در اسارت یا در جمعیت های معرفی شده و سازگار یافته در خارج از گستره قبلی آن وجود دارند. زمانی می توان آرایه را منقرض شده در طبیعت به شمار آورد که طی بررسی های همه جانبه از زیستگاه های مشخص یا قابل انتظار آن در مدت زمان کافی (در طول روز، فصل، سال) در تمام گستره تاریخی آن، هیچ گونه مدرکی دال بر وجود آن به دست نیاید. بررسی های میدانی باید در چارچوب زمانی مناسب، چرخه زندگی و اشکال زیست آرایه را در برگیرد.


3- در خطر بحران CR) : (Critically Endangered

در این وضع ، آرایه در آینده نزدیک در طبیعت با احتمال بالایی از خطر انقراض روبه رو است.


4- در خطر انقراض (EN : Endangered)

افراد این آرایه وضع بحرانی ندارند ولی با احتمال بالایی از خطر انقراض در طبیعت روبه رو هستند.


5- آسیب پذیر (VU : Vulnerable)

افراد این آرایه نه بحرانی هستند و نه در خطر انقراض اما در آینده میان مدت، در طبیعت با خطر بالایی از انقراض روبه رویند.


6- کمتر در خطر (LR : Lower Risk)

در هیچ کدام از سه گروه قبلی (در خطر بحران، در خطر انقراض، آسیب پذیر) جای نمی گیرد.


7- دارای کمترین نگرانی (LC : (Least Concern

خطر انقراض، حداقل است.


8- کمبود داده ها (DD : Deficient (Data

زمانی آرایه در این طبقه قرار می گیرد که برای ارزیابی مستقیم یا غیر مستقیم خطر انقراض آن بر اساس وضعیت انتشار و یا وضعیت جمعیت، اطلاعات کافی موجود نباشد. آرایه ای که در این طبقه قرار می گیرد ممکن است حتی به طور کافی مطالعه شده و زیست شناسی آن معلوم باشد ولی در مورد فراوانی و یا انتشار آن اطلاعات کافی در دست نباشد. به همین دلیل این طبقه معرف طبقه خاصی نیست.

بنابراین آرایه هایی که در این طبقه فهرست می شوند نیاز به اطلاعات و داده های بیشتری دارند و تنها در سایه پژوهش های کافی می توان در آینده، طبقه مناسب این آرایه را مشخص کرد. در بسیاری از موارد برای این که بتوان آرایه ای را در این طبقه یا در یکی از طبقات دیگر قرار داد دقت زیادی لازم است. اگر گمان محدود شدن نسبی گستره انتشار آرایه برود، و اگر زمان قابل توجهی از آخرین تاریخ مستند مشاهده آرایه سپری شده باشد به خوبی می توان طبقه تهدید آرایه را توجیه کرد.


9- ارزیابی نشده (NE : ( Not Evaluated

آرایه ای در این طبقه قرار می گیرد که هنوز در برابر معیارهای موجود محک نخورده و ارزیابی نشده است.

فهرست سال 1994 میلادی دارای 8 گروه بود که گروه «کمتر در خطر» در آن خود به سه زیر گروه «تقریباً تهدید شده» ، «کمترین نگرانی» و «وابسته به حفاظت» تقسیم شده بود.


بر این اساس، مرحله اول در مدیریت ذخایر جنگلی شناسایی گونه‌های در خطر بحران، درخطر انقراض، آسیب پذیر و … و رویشگاه‌های آنهاست.



مراحل مدیریت ذخیره گاه های جنگلی


1- شناسایی گونه‌های بحرانی، درخطر انقراض، آسیب پذیر و … و رویشگاه‌های آنها.

2- مشخص کردن جهات چهارگانه منطقه شناسایی شده بر روی نقشه و انتشار آگهی.

3- تشخیص منطقه مرکزی (Core zone) و منطقه ضربه گیر (Buffer zone) البته در صورتی که قائل به منطقه ضربه گیر باشیم.

4- تهیه نقشه.

5- تدوین کتابچه طرح ذخیره‌گاه منطبق با شرح خدمات تهیه طرح ذخیره‌گاه‌های جنگلی.

6- حصارکشی در منطقه مرکزی و گماردن قرق بان. حصارکشی باید به گونه‌ای باشد که ارتباط بین فلور و فون منطقه محصور شده با مناطق پیرامونی قطع نگردد و قرقبان نیز از مردم محلی و بومی منطقه انتخاب شود.

7- تهیه شناسنامه.

عملیات اجرایی در منطقه بر اساس اصول و معیارهای علمی و فنی در کتابچه طرح باید دیده شود. این عملیات را می توان چنین برشمرد:

• ایجاد خراش سطحی در منطقه مرکزی، در صورت نبود زادآوری مناسب صورت گیرد.
• بذرگیری از عرصه و کاشت بذر، البته در صورت لزوم بررسی‌های دقیق علمی و شناخت مرحله توالی اکولوژیکی توجیه پذیر است.


چند نکته:

- تا حد امکان باید سعی شود که زادآوری به صورت طبیعی انجام گردد و زمینه توالی و تواتر طبیعی پوشش گیاهی، به ویژه گونه ذخیره گاهی، فراهم شود.

- کاشت نهال به هیچ عنوان در منطقه مذکور توجیه علمی و فنی ندارد.

- در صورت موفق نبودن یا ناکافی بودن زادآوری طبیعی ولزوم بذرکاری، از کاشت بذر از ایستگاه هایی غیر از ایستگاه ذخیره‌گاهی مورد نظر خودداری شود.

- از کاشت بذر سایر گونه‌ها در منطقه مذکور به شدت باید دوری کرد.

- مدیریت مناطق ضربه گیر و پیرامونی نیازمند جلسات کارشناسی متعدد است و تصمیم گیری در مورد این مناطق بر اساس استانداردهای جهانی، تحقیقات دانشگاهی و پتانسیل‌ها و شرایط موجود صورت می پذیرد.

گفتنی است، حفاظت برخلاف بعضی تصورات موجود هیچ گونه تباینی با بهره وری اصولی ندارد. حفاظت به مفهوم عام کلمه، مدیریت مصرف انسان از بیوسفر(زیست کره) تعبیر می شود. در این گونه مناطق، بهره وری علمی تحقیقاتی و ژنتیکی و تفرجی در حد گردش در طبیعت انجام می گیرد و هیچ گونه تأسیسات تفرجی و رفاهی در محدوده مرکزی این مناطق احداث نمی شود. در مواردی احداث این گونه تأسیسات در بخش حاشیه ای انجام می شود.

بحث درباره ذخیره گاه های جنگلی از موضوعات مهمی است که در چند دهه گذشته به دلیل اهمیت حفظ تنوع زیستی ( تنوع گیاهی و ژنتیکی و جانوری) برای برقراری تعادل و پایداری اکوسیستم ها و بیوسفر از یک سو و از سوی دیگر انقراض تعداد زیادی از گونه های مهم گیاهی و جانوری بر اثر دخالت های غیر معقول و غیر مسؤولانه انسان مورد توجه سازمان های بین المللی و سازمان های مرتبط با امور مدیریتی و برنامه ریزی واقع شده است .

مقوله ذخیره گاه های جنگلی به دلیل جوان بودن در مقایسه با سایر موضوعات مربوط به منابع طبیعی در خیلی ازکشورها از نظر ماهیت و عملکرد به درستی شناخته نشده است. برای همین برنامه ریزی وعملیات اجرایی در این باره، متأسفانه هنوز هم در پرده ای از ابهام و تردید قرار دارد و دیدگاه های دور اندیشانه کارشناسان، مورد بی مهری واقع می گردد .

انقراض تعداد زیادی از گونه ها در دهه های اخیر و پیش بینی انقراض تعداد زیادی از گونه های گیاهی نشان می دهد در آینده نزدیک از وجود گونه هایی با صفات ژنتیکی برتر در زمینه های مختلف، از جمله ثبات بیوسفر، مصارف پزشکی و دارویی و اقتصادی محروم می شویم.

هم اکنون سه تفکر عمده در مجامع مختلف و حتی مراکز علمی درباره نحوه بهره برداری و بهره وری از طبیعت وجود دارد که در واقع کشمکش های موجود در حوزه نظری و حوزه های عملی و اجرایی در این سه محور می چرخد .

تفکر اول در بهره برداری و بهره وری بی حد و حصر از طبیعت و تفکر دوم در حراست و حمایت مطلق از طبیعت و تفکرسوم رعایت اصل حفاظت و بهره گیری از تولید مستمر و ظرفیت های مجاز است .

در شرایط فعلی با وجود رشد بیش از اندازه جمعیت و وجود نیازهای متنوع که با پیشرفت علم و فناوری رو به افزایش است، تفکر اول و دوم در واقع افراط و تفریط به شمار می آید و تفکر سوم بصورت بینابینی با رعایت اصل حفاظت و تولید مستمر با بهره برداری و بهره وری مناسب معقول بنظر می رسد که می تواند ملاکی برای جلوگیری از بهره کشی بیش از اندازه از طبیعت شود .

بنابراین در مسائل مربوط به ذخیره گاه های جنگلی، حراست و حمایت مطلق در هسته مرکزی ذخیره گاه برای حمایت از گونه یا گونه های مورد نظر و در نقاط پیرامونی بحث تفرج و حفاظت و کارهای آموزشی و تحقیقی مطرح می شود.

یا اینکه سه موضوع تفرج و بهره وری، حفاظت، حراست مطلق ممکن است با درجه خاصی در هر پارک طبیعی جایگاه خاصی داشته باشد و بخش هایی از طبیعت به یکی از سه کاربری مذکور اختصاص یابد که به شکل ترکیبی از زون ذخیره گاهی در محدوده برنامه های تفرجی و حفاظتی استفاده شود. البته امروزه با توجه به بحران های زیست محیطی، طرفداران هر سه نظریه حول شعار مشترک «نجات زمین – نجات محیط زیست» در مجموع، اصل حفاظت را پذیرفته اند و برای مدیریت مناطق با توجه به معیارهای علمی و اصولی پذیرفته شده که از طریق سازمان های بین المللی پیگیری می شود وارد عرصه های کاری شده اند و روند و جهت حرکت با افزایش دیدگاه های زیست محیطی روبه گسترش است.


کلیات

انتخاب عرصه ذخیره گاه جنگلی و مدیریت های بعدی آن را سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور انجام می دهد و تا کنون عرصه هایی وسیع در نواحی رویشی پنج گانه ایران انتخاب شده و اقدامات خوبی نیز برای حفظ گونه ها در رویشگاه های طبیعی خود صورت گرفته است .

ازآنجا که این موضوع ارتباط تنگاتنگی با مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست کشور دارد، برای روشن شدن موضوع و اشاعه تفکر جامع نگرانه و فراهم شدن زمینه بحث و تبادل نظر و تدوین نوشتار تخصصی با استفاده از دیدگاه های صاحب نظران و خط مشی سازمان ها و نهادهای بین المللی، ضروری به نظر می رسد که قبل از پرداختن به بحث اصلی مربوط به ذخیره گاه ها، واژه ها و مفاهیم مربوط به حفاظت و حمایت و حراست مطلق و متعاقب آن طبقه بندی، بر اساس تعاریف اتحادیه بین المللی حفظ طبیعت (IUCN) به اختصار شرح داده شود.


حفاظت (Conservation)

کلمه حفاظت از نظر معنی لغوی طیف وسیعی از کارهای مختلف را در بر می گیرد ولی در اینجا منظور و هدف از حفاظت عبارت است از حفظ و نگهداری اکوسیستم طبیعی که در عین حال بتواند نقش تولیدی خود را به صورت مستقیم و غیر مستقیم و به طور مستمر و دائم حفظ کند. لذا با این توصیف صرف مطرح شدن عرصه حفاظتی بدون ارائه راهکارها و جدا کردن مجموع فاکتورها و اثرهای تخریبی از اکوسیستم بی معنا خواهد بود . بنابراین عرصه ای حفاظتی خواهد بود و در عمل، از آن حفاظت می شود که در قالب طرح و برنامه مشخص در آنها موارد و موضوعات کاری مربوط به حفاظت پیگیری شود .


حمایت ( Protection)

حمایت در واقع از نظر ماهیت با حفاظت تفاوت های فاحشی دارد. بدین معنی که حمایت از عرصه، با ممانعت فیزیکی از عوامل انسانی صورت می گیرد و برنامه خاصی برای جداسازی عوامل مؤثر تخریب در آن انجام نمی شود. ولی در حالت ایدئال درعرصه ای که در آن برنامه ریزی انجام می شود ممکن است از حفاظت و حمایت به صورت مکمل هم استفاده شود و عرصه را در جهت پایدار و مناسب به پیش ببرد.


حراست (Preservation)

این واژه برای آن دسته از اکوسیستم ها که فقط از نظر زیست محیطی و حفظ فون و فلور و تنوع زیستی و سایر موارد خاص مورد توجه اند به کار برده می شود. در این اکوسیستم ها، حراست مطلق انجام می گردد و برای بازسازی طبیعی و حفظ حالت بکر و دست نخوردگی، از ورود انسان و دام اهلی به طور کامل جلوگیری می شود.

در معیارهای جهانی میزان مناطق تحت حفاظت، 10 درصد از سطح منابع طبیعی کشورها و در ایران این میزان در شرایط فعلی 5 درصد است.

kodiak آنلاین نیست.   پاسخ با نقل قول
پاسخ

برچسب ها
گردش, گردشگري, درباره طبيعت, ذخایر جنگلی, طبيعت, طبيعت و توريسم, طبيعت گردي


کاربران در حال دیدن موضوع: 1 نفر (0 عضو و 1 مهمان)
 
ابزارهای موضوع
نحوه نمایش

مجوز های ارسال و ویرایش
شما نمیتوانید موضوع جدیدی ارسال کنید
شما امکان ارسال پاسخ را ندارید
شما نمیتوانید فایل پیوست در پست خود ضمیمه کنید
شما نمیتوانید پست های خود را ویرایش کنید

BB code هست فعال
شکلک ها فعال است
کد [IMG] فعال است
کد HTML غیر فعال است

انتخاب سریع یک انجمن

War Dreams    Super Perfect Body    Scary Nature    Lovers School    Winner Trick    Hi Psychology    Lose Addiction    Survival Acts    The East Travel    Near Future Tech    How Cook Food    Wonderful Search    Discommend

Book Forever    Electronic 1    Science Doors    The Perfect Offers    Trip Roads    Travel Trip Time    Best Games Of    Shop Instrument    Allowedly


All times are GMT. The time now is 12:55 PM.


کپی رایت © 1388 . کلیه حقوق برای وبگاه حرف روز محفوظ است