دریاچه ارومیه - فاجعه ای در راه است!!

[Magnum]

فاجعه ای در راه است!!

در حالي كه كارشناسان و مسؤولان پيشتر نسبت به بحراني شدن وضعيت درياچه اروميه هشدار داده بودند، معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست از تبديل شدن 150 هکتار از اراضي حاشيه‌اي اين درياچه به شوره‌زار خبرداد.

به گزارش ايسنا، درياچه اروميه بزرگترين درياچه درون سرزميني ايران و دومين درياچه آب شور دنياست كه متأسفانه به دلايل متعدد در حال نابودي است.

دكتر دلاور نجفي، معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به اين كه متأسفانه درياچه اروميه هم‌اكنون بسياري از ويژگي‌هاي زيستي خود را از دست داده است، به ايسنا گفت: افزايش ميزان شوري آب درياچه اروميه و رسيدن آن به حد فوق اشباع (340 گرم در ليتر)، مرگ و مير پرندگان در نتيجه رسوب نمك بر روي بال و پر و بدن آنها و نهايتا عدم قدرت جابجايي و تغذيه، مختل شدن امور تردد شناورهاي دريايي و عدم كارايي اسكله‌هاي احداث شده در سواحل رشكان، گلمانخانه و جزاير اشك و كبودان، پديدار شدن زمينهاي شوره زار به ميزان حداقل 150 هزار هكتار خصوصا در نواحي پست اطراف درياچه و سواحل جزاير، چسبيده شدن جزاير نه گانه پارك ملي (محل زادآوري گونه‌هاي مهم پرندگان مهاجر) به سواحل جنوبي درياچه (پديدار شدن ارتباط خشكي جزاير فوق با سواحل)، كاهش جمعيت و عدم زادآوري پرندگان مهم ساكن درياچه (پليكان سفيد و فلامينگو)، كاهش مهاجرت پرندگان به زيستگاه پارك ملي درياچه اروميه، كاهش شديد توليد سيست آرتميا در درياچه و بلوري شدن نمك و تشكيل لايه‌هاي ضخيم نمكي در كف و بستر درياچه مهمترين مشكلات كنوني اين درياچه است.

وي افزود: ازسال آبي 75 – 74 تا كنون رقوم ارتفاعي سطح تراز آب درياچه اروميه سير نزولي پيدا كرده و در طول 13 سال بيش از 6 متر كاهش داشته است كه نياز به يك عزم ملي و منطقه‌اي براي نجات اين اكوسيستم با ارزش و بحران زده است.

معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست در خصوص ضروري‌ترين اقدامات براي بهبود وضعيت زيست‌بوم پارك ملي درياچه اروميه به ايسنا گفت: در اين راستا تغيير الگوي كشت و اصلاح مديريت زراعي در جهت افزايش بازده مصرف آب كشاورزي و استفاده از آبياري تحت فشار در اراضي كشاورزي حوزه آبريز، تخصيص حق آبه طبيعي پارك ملي درياچه اروميه (تامين نياز بيولوژيك) توسط وزارت نيرو، تجديدنظر در طرح‌هاي توسعه منابع آب و عدم احداث سازه‌هاي آبي جديد با توجه به بحران درياچه، انجام مطالعات لازم به منظور انتقال آب از ساير حوزه‌ها به حوزه آبريز درياچه اروميه به خصوص از رودخانه‌هاي زاب و ارس و اجرايي كردن مديريت يكپارچه حوزه آبريز درياچه اروميه (متشكل از دستگاه‌هاي اثرگذار بر درياچه در سه استان آذربايجان غربي، آذربايجان شرقي و كردستان) ضروري است.

وي با اشاره به اين كه بر اساس قانون اراضي مستحدث ساحلي، عرض حريم درياچه اروميه 60 متر از آخرين نقطه پيشرفتگي آب در سال 1353 تعيين شده است، افزود: بر اين اساس در آن سال ارتفاع آب درياچه برابر با 10/1277 متر از سطح آبهاي آزاد بوده است كه با توجه به آمار نوسانات سطح آب درياچه اروميه مشخص مي‌شود كه سطح آب درياچه از سال آبي 45-46 حداقل سطح درياچه با تراز 47/1273 متر شروع و با يك روند افزايشي تا سال آبي 73-74 با رقوم 5/1277 ادامه يافته است. بعد از آن در سال 74-75 ارتفاع آب درياچه به بالاترين سطح خود يعني 20/1278 رسيد اما از سال 77 به بعد، پديده خشكسالي در كشور به وقوع پيوست كه به همراه ساير عوامل تاثيرگذار ديگر، سطح تراز آب درياچه اروميه به شدت تنزل پيدا كرد، به طوريكه در طول سيزده سال گذشته تراز آب به 00/1272 متر يعني حدود 20/6 متر كاهش يافت كه درياچه را با يك بحران زيست محيطي مواجه كرده است.

معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست در خصوص عوامل تشديدكننده وضعيت كنوني درياچه اروميه گفت: كاهش ميزان نزولات جوي (بروز پديده خشكسالي در دهه گذشته)، پايين بودن راندمان آبياري كشاورزي در حوزه آبريز درياچه اروميه، عدم تخصيص آب كافي براي تامين نياز بيولوژيكي رودخانه‌هاي منتهي به درياچه (حق‌آبه محيط زيست)، بهره‌برداري بي‌رويه از سفره‌هاي آب زيرزميني‌ (به خصوص اراضي پست حاشيه درياچه) و تبخير از سطح درياچه مهمترين اين عوامل بوده است.

وي با اشاره به ضرورت تدوين و اجراي برنامه آمايش سرزمين در حوزه آبريز پارك ملي درياچه اروميه افزود: اجراي مصوبه كميته ارزيابي اثرات زيست محيطي پروژه ميانگذر جاده شهيد كلانتري توسط وزارت راه و ترابري در اسرع وقت، اجراي طرح‌هاي آبخيزداري در حوزه آبريز درياچه اروميه به منظور جلوگيري از فرسايش خاك و ممانعت از رسوبگذاري در درياچه، تدوين طرح جامع گردشگري طبيعي (اكوتوريسم) با توجه به پتانسيل‌هاي بالقوه پارك ملي و تدوين طرح جامع مديريت پارك ملي درياچه اروميه بر اساس استانداردهاي اتحاديه جهاني حفاظت ضروري است.

نجفي با اشاره به پيشنهاد ارايه شده به برنامه عمران ملل متحد UNDP در خصوص درياچه اروميه گفت: بر اين اساس 200 هزار دلار براي اجراي طرح‌هاي آزمايشي چون تنوير افكار عمومي در يكي دو سايت پارك ملي درياچه اروميه و بهينه‌سازي و افزايش راندمان آب كشاورزي اختصاص يافته است.

وي در پايان تاكيد كرد: برنامه عملي براي بهبود وضعيت پارك ملي درياچه اروميه تهيه شده كه بزودي به امضاي رييس سازمان حفاظت محيط زيست و وزراي نيرو و جهاد كشاورزي مي‌رسد.

شوره‌زار شدن حجم وسيعي از اراضي حاشيه‌اي درياچه اروميه زنگ خطري در زمينه کويري شدن منطقه، شور شدن خاک، خشکيدن قنوات و ازبين رفتن کشت و رزع در منطقه است

بيوک رييسي، مديرکل محيط زيست آذربايجان شرقي نيز در خصوص وضعيت درياچه اروميه به ايسنا گفت: شوره‌زار شدن حجم وسيعي از اراضي حاشيه‌اي اين درياچه مي‌تواند زنگ خطري در زمينه کويري شدن منطقه باشد که شور شدن خاک، خشکيدن قنوات و ازبين رفتن کشت و رزع در منطقه از جمله اين آثار تخريبي آن است.

وي با تاکيد بر ضرورت توجه جدي مسؤولان ملي به اين امر خاطرنشان كرد: در صورت بي‌توجهي به اين موضوع، درياچه اروميه به سرعت ازبين رفته و در آينده هيچ اثري از اين تالاب بين‌المللي وجود نخواهد داشت.


رييسي تصريح کرد: در اين راستا لزوم مديريت يکپارچه و فرابخشي، پردازش به حفاظت از خاک و پوشش گياهي، کمک علمي و انتقال دانش‌هاي نوين و استفاده از تجارب کشورهاي مبتلابه بسيار ضروري است.

گفتني است درياچه اروميه در شمال غرب ايران بين استانهاي آذربايجان غربي و شرقي واقع شده است. اين درياچه با مساحتي بالغ بر 5 هزار و 822 كيلومتر مربع در رقوم ارتفاعي 88/1277 متر از سطح آبهاي آزاد بيستمين درياچه جهان از لحاظ وسعت و شورترين بعد از بحرالميت محسوب مي‌شود. طول درياچه از 130 تا 146 كيلومتر و عرض آن از 58 كيلومتر تا 15 كيلومتر (بين كوه زنبيل و جزيره اسلامي) متغير است.

حجم آب درياچه اروميه در مساحت 5 هزار و 822 كيلومتر مربع و با عميق متوسط 4/5 متر بالغ بر 31 ميليارد مترمكعب برآورد شده است.

حوزه آبريز درياچه اروميه داراي 52 هزار و 47 كيلومتر مربع بوده كه در استانهاي آذربايجان غربي، شرقي و كردستان و قسمت بسيار كمي نيز در كشور تركيه مي‌باشد.

منابع تامين كننده آب اين درياچه عبارتند از جريانهاي سطحي رودخانه‌ها، جريان‌هاي آبهاي زير زميني و بارش مستقيم به سطح درياچه، آبهاي سطحي شامل 14 رودخانه دائمي، 7 رودخانه فصلي و 39 جريان سيلابي مي‌باشد. دبي اين رودخانه ‌ها نوسانات بسياري دارد، به طوريكه زرينه رود با متوسط آورد 2 هزار ميليون متر مكعب و سطح حوضه‌اي برابر با 12 هزار كيلومتر مربع بزرگترين و آذرشهرچاي با متوسط آورد 34 ميليون متر مكعب و سطح حوضه‌اي برابر با 300 كيلومتر مربع كوچكترين رودخانه دائمي اين حوضه محسوب مي‌شود. دبي متوسط سالانه ورودي به درياچه از طريق رودخانه‌ها برابر 5316 ميليون متر مكعب برآورد شده است.

اين درياچه به دليل داشتن ارزشهاي اكولوژيك و منحصر به فرد، در سال 1346 بر اساس مصوبه شماره يك شوراي عالي حفاظت محيط زيست كشور، به عنوان منطقه حفاظت شده و طبق مصوبه شماره 63 شوراي عالي در سال 1354 به عنوان پارك ملي ارتقا يافته است.

همچنين در سال 1356 بر اساس مصوبات MAB (انسان و كره مسكون) به عنوان يكي از مناطق بين‌المللي ذخيره‌گاه‌هاي زيست كره در سطح جهان به ثبت رسيده است. غير از عناوين گفته شده اين درياچه با تمامي جزاير آن در سال 1354 به عنوان يكي از تالابهاي بين المللي در كنوانسيون رامسر ثبت و از طرف موسسه بين‌المللي تالابها به عنوان يكي از مهمترين مناطق مهم پرندگان انتخاب شده است.

در اين درياچه در حال حاضر 27 گونه پستاندار، 212 گونه پرنده، 41 گونه خزنده ، 7 گونه دوزيست و 26 گونه ماهي زيست مي‌كند. درياچه اروميه داراي 102 جزيره است که همه آنها از سوي سازمان يونسکو به عنوان ذخيره‌گاه طبيعي جهان به ثبت رسيده است.

جزيره اشک زيستگاه پرندگان زيباي کوچ‌گر از جمله مرغ آتش و تنجه و نيز گوزن زرد ايراني است.