شمشاد

[Magnum]

شمشاد

نام علمی:

Buxus hyrcana Pojark

.Buxus sempervirens auct non L=

نام انگلیسی:

box, box tree, garden edging box

نام‌های دیگر: شُومْشاد، کیش، شوشار، شیشار، شار، شَر، شَهر، کَتْم، قَتْم، بَقْش، بقس، عَشَق، شجرة البَقْس

شمشاد درختی است از تیره شمشاد (Buxaceae) که بومی و انحصاری جنگل‌های شمال ایران است.

گیاه شناسی

درختی به ارتفاع تا 10 متر، با شاخه‌های با زاویه راست گسترده یا کم و بیش خمیده یا درختچه‌ای کم و بیش مرتفع.

برگ‌ها متقابل، چرمی، بدون دندانه، به طول 24- 35 به عرض 10- 14 میلی‌متر، سرنیزه‌ای، در نیمه پایین پهن‌تر، به طرف انتها باریک شده، با نوک تا حدی کند یا گرد، با دو سطح سبز تیره، در کل روی سطح بالایی درخشان.

گیاه یک پایه با گل‌هایی در گویچه‌های محوری متشکل از گل‌های ماده انتهایی و گل‌های نر چندتایی در محور برگ‌ها، گل‌های نر با 4 کاسبرگ، 4 پرچم و بقایای مادگی، بدون گلبرگ، گل‌های ماده با گلپوش نامشخص اما با برگک‌های مارپیچی، خامه‌ها کوتاه، دائم، کلاله دو لپی. میوه کپسول شکوفای شیاری. دانه‌ها کارنکول‌دار (مظفریان، 1383).


پراکنش

شمشاد، خاص جنگل‌های شمال ایران است و در مناطق مختلف استان‌های گیلان و مازندران و گلستان می‌روید. اوج رویش آن در نوشهر و اسالم است. با این حال در ترکمنستان نیز دیده می‌شود (مظفریان، 1383).

این گونه از درختان همیشه سبز ساحلی است و در قسمت‌های پایین و کم ارتفاع جنگل‌های شمال می‌روید. در جلگه‌های خزر تا ارتفاع 1100 متری سطح دریا، در جنگل‌های نور بالا می‌رود و از آستارا تا میان دره گرگان امتداد دارد (ثابتی، 1382).

بوم شناسی

شمشاد گونه‌ای است گرما دوست و سایه پسند که به تغییرات وارد شده به اکوسیستم، حساسیت بالایی دارد (اسد اللهی، 1382). این گونه، جنگل‌های انبوه جلگه‌ای تشکیل می‌دهد و گاهی هم زیر اشکوب جامعه‌های بلندمازو و شب خسب[1] و افرا می‌گردد (ثابتی، 1383).

شمشاد همچنین با نمدار، ازملک، زنگی دارو تشکیل جامعه می‌دهد و در پدیده‌ای نادر در جنگل «لیر سر» تنکابن با گونه راش، جامعه ایجاد کرده است (اسداللهی، 1382).

پاورقی
1- دردهه‌های اخیر، ابتلای شب خسب به قارچ Fusarium oxysporum باعث نابودی بسیاری از پایه‌های این گونه شده است.