يوز پلنگ ايراني - طبیعت و توریسم (طبیعت ایران و جهان، نقاط دیدنی، گردشگری)؛

neda · 17-04-2011, 04:14 PM

يوز پلنگ ايراني سوگلي طبيعت ايران

يوز پلنگ، حيواني است زيبا و مقاوم، با دست ها و پاهايي بلند و كشيده، كمر باريك و سينه اي فراخ، سري كوچك كه از دو گوشه چشم ها دو خط اشك زيبا تا گوشه هاي دهان امتداد مي يابد و چشم هايي درشت و طلايي كه به حيوان زيبايي وصف ناپذيري مي بخشد. اين حيوان در يك نظر بسيار شبيه پلنگ است، در صورتي كه اولا پلنگ خط اشكي در صورت ندارد و دوما اين حيوان هم قدي كوتاه، جثه اي حجيم و جمجمه اي به مراتب بزرگتر نسبت به يوز دارد. در ضمن خالهاي موجود روي پوست يوز، توپر و كوچك مي باشد، در صورتي كه اين خالها در پلنگ بزرگتر و توخالي مي باشد.

يوز پلنگ در دل طبيعت و در مقايسه با ديگر گوشتخواران چون مرواريدي زيبا مي درخشد و گوي سبقت را از آن خود مي كند. در هيچ نقطه اي از دنيا خبري مبني بر حمله يوز به انسان گزارش داده نشده، حتي يك مورد.

اين حيوان در ايران در مناطق استپي و حاشيه بيابان ها پراكنش دارد. يوزها در اين مناطق به دليل عوامل محدود كننده اي نظير روند تغييرات نامنظم طبيعت چون خشكسالي، عدم برنامه ريزي و مديريت صحيح گونه و زيستگاه، چراي بيش از حد دام ها، شكار حيوانات سم دار و حتي خود يوز، فعاليت هاي غيرمجاز اقتصادي چون فعاليت هاي معدني، جاده كشي و چندين مورد ديگر، محدود گرديده اند. بدين جهت يوزها در اين مناطق جايگاه ثابتي نداشته و پيوسته در حال گذر از نقطه اي به نقطه ديگر مي باشند.

بنابراين، زيستگاه يوزها را مي توانيم اكوسيستمي با ماهيت حساس بخوانيم، كه درجه حساسيت آن تحت تأثير عوامل انساني و پديده توسعه دستخوش تغيير و دگرگوني شده است. اين امر با توجه به اهداف اكوسيستم كه همانا حفظ زندگي، ادامه آن و پيدايش زندگي جديد از سويي و پايدار نگاه داشتن شرايط زندگي از سوي ديگر است مغايرت دارد. در طبيعت سه اصل، فعاليت و دوام اكوسيستم ها را تضمين مي كند:

الف- شرايط محيطي پايدار و كمتر تغيير پذير

ب- هدايت و برقراري نظم پايدار

پ- تنوع ژنتيكي افراد گونه

كه متأسفانه عوامل مذكور در مورد يوزها و زيستگاه هايشان در ايران به زير سؤال رفته است و اين كاستي موجب به هم خوردگي تعادل زيستي مورد نياز يوزها گرديده است.

يوزها به دليل تعداد محدود و پراكنش گسترده در ايران، اغلب داراي آميزش هاي درون گروهي و در نتيجه كاهش شديد تنوع ژنتيكي مي باشند كه منجر به محدود شدن سازگاري حيوان با تغييرات محيطي مي گردد.

به اين ترتيب يوزها اصولا در برابر بيماري ها، تغييرات غذايي، تغييرات آب و هوايي و حتي رقابت هاي درون گروهي آسيب پذير شده اند. تداوم وضع موجود مي تواند تبديل به يكي از عوامل منجر به انقراض اين گونه در آينده به شمار آيد.

در زيستگاه مورد علاقه يوزها به دليل دخالت هاي نابجا و اغلب غيرمسئولانه انسان اكوسيستم ها از حالت طبيعي خارج شده تا جايي كه حتي يوزها براي شكار و ادامه بقاي خود از دشت هاي باز و هموار كه مطمئنا زيستگاه اصلي آنها است به حاشيه كوه ها و كوه پايه ها رفته و براي ادامه بقاي خود به شكار گونه هاي كوهي و كوهپايه اي مي پردازند كه با توجه به آناتومي خاص بدن يوز چون، دست و پاهايي بلند و ظريف، جمجمه اي كوچك، آرواره هايي ضعيف، دندان هاي نيش كوتاه، كمر باريك و همچنين عضلاتي ضعيف نسبت به طعمه هاي كوهزي اغلب در شكار آنها با شكست مواجه مي شوند. همچنين به دليل وجود گونه هاي گوشتخوار بزرگي چون پلنگ و گرگ اين امر منجر به ريسك زيادي جهت بقاي آنها نيز خواهد شد. حتي گزارشاتي مبني بر حضور يوزها در حاشيه روستاها و شكار دام هاي اهلي به ثبت رسيده است.

در اين مناطق نيز يوزها اغلب از دست شكارچيان، روستاييان و به ويژه سگ هاي گله در امان نبوده پس يا كشته مي شوند و يا زخمي، ولي به هر حال شكار خود را رها كرده و در نتيجه مجبورند جهت رفع گرسنگي خود و اغلب توله ها در ماده ها دست به كشتار دام بيشتري بزنند كه در نهايت اين وضع به از بين رفتن تعدادي از آنها منجر مي شود. به دليل عدم برنامه ريزي و مديريت صحيح گونه و زيستگاه از طرف دست اندركاران اغلب طعمه هاي يوز چون آهو، جبير و كلا گونه هاي دشتزي كه مهمترين شكار مورد علاقه اين حيوان مي باشند در محدوديت قرار گرفته و رو به انزوا مي نهند و جالب آنكه يوزها بيشتر تمايل به صيد گونه هاي وحشي دارند تا گونه هاي اهلي. به اين ترتيب يوزها به ويژه ماده ها مجبور به ترك زيستگاه خويش و طي مسافت هاي طولاني جهت تهيه غذا مي شوند.

در ضمن اين حيوانات بيشتر مايل به صيد شكارهاي زنده هستند تا مردارخواري، اما هنگام كاهش طعمه و گرسنگي زياد مجبور به مردارخواري مي شوند كه متأسفانه اين امر موجب مرگ تعدادي از آنها در اثر تغذيه مردارهاي مسموم شده توسط دامداران مي گردد. اين امر مي تواند يكي از عوامل مهم در نرخ بالاي مرگ و مير يوزها به ويژه ماده ها در ايران باشد. با توجه به اين تفاسير و هرم اكولوژيكي كه از توليد كنندگان شروع و به مصرف كنندگان نهايي كه همانا گوشتخواران بزرگ جثه مي باشند مراتع در سلامت و پايداري زيستگاه و در نهايت يوزها به عنوان يكي از عوامل مهم مطرح مي باشند. البته اين نكته را نيز بايد مد نظر قرار داد كه در كنار بهبود وضعيت اقدامات حفاظتي جهت جلوگيري از شكار بي رويه و حتي اعلام ممنوعيت شكار و انجام مطالعات ميداني توسط متخصصان آشنا به علم روز، جهت پي بردن به عادات رفتاري و بررسي مجموع كنش ها و واكنش هاي يوز با محيط و همچنين با ديگر گونه هاي همزيست اجتناب ناپذير مي باشد.

براي آنكه موجودي بتواند به حيات خود براي مدت طولاني ادامه دهد وجود سه اصل: پناهگاه (زيستگاهي امن) غذا (غذايي مطلوب و متناسب) و جفت الزامي است. در ايران زماني تمام اين موارد در زيستگاه ها موجود بوده اما به دليل عواملي چون هرج و مرج در زيستگاه ها تحولات درون سازمان ها، ضعف برنامه ريزي و مديريتي در زمينه علوم طبيعي، عدم ارتباط بين بخش هاي تئوري (دانشگاه ها) و عملي (سازمان ها) و فراموش شدن اهميت حيات وحش توسط روحانيون به عنوان الهام دهندگان مردم و دولت به عنوان حمايت كنندگان اصلي حيات وحش موجب از بين رفتن اين سه اصل و يا قسمتي از اين سه اصل گرديده است.

طبق قانون حداقل ليبيگ نيازهاي اساسي موجودات زنده متغير است و تابع نوع موجودات زنده و محيط مي باشد، در شرايط مساوي آن عاملي محدود كننده است كه به حداقل برسد. شايان ذكر است كه اين قانون علاوه بر عوامل غذايي به عوامل اكولوژيكي نيز مربوط مي گردد.

به اين جهت اين امرمي تواند حداقل به عنوان يك اصل جهت حفظ نسبتي از تنوع زيستي اكوسيستم هاي داخلي مطرح گردد. اطلاعاتي كه در حال حاضر در باره ويژگي هاي جمعيتي، پراكندگي، الگوهاي مهاجرتي و ديگر ويژگي هاي يوز توسط سازمان محيط زيست و عوامل پروژه يوز جمع آوري شده است به هيچ وجه كافي نيست تا بتوان بر مبناي آن تصميمي اخذ كرد و يا پيشنهادي جهت حفظ يوز در آينده ارائه داد.همچنين اطلاعات قابل اعتماد ديگري از ساير گونه هاي مهمي كه با يوز هم زيستگاه مي باشند موجود نيست.

آگاهي از اين اطلاعات بخصوص در مورد وضعيت جنسيت، تركيب، ميزان مرگ و مير و وضعيت سني گونه ها جهت اجراي برنامه هاي مديريتي كه كارآمد و كارساز باشد الزامي است تا بتوان بر مبناي آن افزايش يا كاهش جمعيت را مشخص كرد. وضعيت اين حيوان حتي احساسات مردم ديگر كشورها بويژه مردم اروپا و آمريكا را نيز برانگيخته به طوري كه آنها نيز از وضعيت اين حيوان در ايران سؤالاتي را مطرح مي كنند. از جمله اقدامات بين المللي انجام پذيرفته جهت حفظ يوز در ايران مي توان به نامه خانم كريستين نوول معاون گونه هاي گربه سانان جهان در سال ۱۳۷۴ به آقاي دره شوري را نام بردكه درنهايت منجربه تشكيل پروژه يوزآسيايي گشت.

به گفته مسئولان پروژه يوزآسيايي، در حال حاضر اغلب اقدامات انجام شده براي حفظ بقاي يوز در ايران در قالب طرح هاي حفاظت پيراموني چون افزايش پرسنل، قرارگاه و يا خارج كردن دام ها از برخي مناطق است كه اين مورد به صورت ناقص انجام گرفته است.

در حالي كه مطالعات ميداني موجب رفع پاره اي ابهامات، انجام برنامه ريزي و مديريت كارآمد براي زيستگاه و گونه يوز و بدست آوردن اطلاعات جديد در زمينه ويژگي هاي رفتاري اين حيوان در موقعيت هاي مختلف مي شود. حتي گفته مي شود تنها يوزآسيايي موجود در اسارت در پارك پرديسان تهران (با عنوان ماريتا) يك نمونه كاملا سوخته به شمار مي رود كه ارزش هيچ گونه مطالعه و بررسي علمي را ندارد. بنابر اين نسبت به بهبود وضعيت نگاهداري و انتقال آن به زيستگاه جديدش كاملا بي تفاوت مي باشند و هيچ اقدام و اعمال نفوذي جهت حفظ آن صورت نمي دهند، در صورتي كه اين حيوان مي تواند نمونه اي بسيار باارزش جهت مطالعات علمي براي مؤسسات و سازمان هاي خارجي باشد.

اين طرز نگرش عوامل پروژه يوز، ما را به ياد ضرب المثل معروف «آب در چشمه و ما تشنه لبان مي گرديم» مي اندازد. متأسفانه اين راه كارهاي پيشنهادي و يا انجام پذيرفته با اهداف اين پروژه ملي كه همانا حفظ يوز آسيا مي باشد (چه در اسارت و چه در طبيعت) سازگاري ندارد و حتي در نهايت صلاحيت بخش امور طبيعي سازمان را به زير سئوال مي برد.

به اين ترتيب با صداقت كامل مي توانيم بگوييم كه تاكنون اين ما، پروژه يوز و سازمان حفاظت محيط زيست نبوده ايم كه از يوز در برابر خطر انقراض حفاظت كرده ايم بلكه اين طبيعت بوده است كه با توجه به توانايي هايي خويش از اين حيوان در برابر خطر انقراض حفاظت كرده است .

زماني ببر و شير ايران منقرض شدند، حالا خطر انقراض يوز بدنبال دوگونه قبلي وجود دارد.

اكنون بايد جهت حفظ يوز در ايران اقداماتي بنيادي تر و اساسي تر در كنار حفاظت پيراموني انجام گيرد. از جمله اين اقدامات مي توان به بررسي هاي ميداني هر چند بسيار مشكل در زمينه رفتارشناسي يوز و حتي طعمه هاي اصلي يوز چون جبير و آهو انجام داد. زيرا كه حتي كوچكترين نتيجه در اين زمينه مي تواند نحوه مديريت و برنامه ريزي جهت حفاظت گونه و زيستگاه را تغيير داده و حتي در جهت بهبود آن راه گشا باشد.زيرا كه يوز تنها جزئي از خانواده متلاشي شده حيات وحش ايران بشمار مي رود و ديري نخواهد پاييد كه به دنبال يوز، گربه پالاس، گربه شني، شوكا، مرال، خرس (سياه و قهوه اي)، كاراكل، جبير، آهو و حتي پلنگ و گرگ ايران نيز منقرض شوند و اين حقيقتي است كه طبيعت افشا خواهد كرد. با سخنان با ارزش ادوارد ويلسون زيست شناس برتر جهان كلام خويش را به پايان برسانم:

«درست همانطور كه يك كشور رويدادهاي تاريخي مشخص، كتاب هاي كلاسيك، گنجينه هاي هنري و ساير معيارهاي عظمت خود را ارج مي نهد بايستي ياد بگيرد كه اكوسيستم هاي يگانه و شكننده خود، اين طنين همنوازي زمان و مكان را نيز قدر بداند».

مهدي چلاني
يوزپلنگ ايراني نياز به مراقبت بيشتري دارد

در پي انتشار خبر مربوط به موافقت براي صيد زنده و تحويل دو قلاده يوزپلنگ ايراني به هند، با توجه به وجود انحصاري اين گونه زيستي در ايران و همچنين در خطر بودن نسل يوزپلنگ، در گفت وگو با «محمد صادق فرهادي نيا» مدير عامل انجمن يوزپلنگ ايراني، نظر وي را در اين باره جويا شديم.

«فرهادي نيا» خاطر نشان ساخت: يوز پلنگ ميراث طبيعي و ثروت ملي ما به شمار مي رود و بنابر بررسي هاي صورت گرفته در حال حاضر حدود ۵۰ قلاده يوزپلنگ به صورت پراكنده در كشورمان وجود دارد و دادن ۲ قلاده از اين تعداد بدان معناست كه ما حدود ۵ درصد از جمعيت موجود را با دست خود كاهش داده ايم. در شرايط فعلي كه تعداد اين جانور بسيار كاهش يافته و خطر بروز كاهش تنوع ژنتيك بيش از پيش اين جانور را تهديد مي كند، ما ديگر نبايد خودمان حداقل اين روند را تسريع كنيم.

مدير عامل انجمن يوزپلنگ ايراني افزود: در حال حاضر سازمان محيط زيست در حال اجراي پروژه مهمي براي حفظ اين جانور است كه نتايج قابل توجهي نيز به دنبال داشته است. اما در صورتي كه با خواسته هند موافقت شود بخش عظيمي از تلاشهايي كه در طي دو سال گذشته براي حفظ اين جانور صورت گرفته است، بي حاصل مي ماند. بنابراين ضرورت انجام بررسي ها و آزمايشهاي كافي قبل از هر اقدامي لازم است، بخصوص كه هندوستان بدون آن كه قبلا اين تجربه را روي جانور ديگري امتحان كرده باشد در اولين گام دست روي نادرترين نژاد از گربه سانان گذاشته است و نمي تواند حتي تضميني در اين مورد بدهد.

وي با نام بردن از هند به عنوان يكي از زيستگاه هاي سابق يوزپلنگ در آسيا افزود :انگيزه هند از چنين اقدامي معرفي مجدد اين جانور به زيستگاههاي سابقش در هند است، در صورتي كه جانوراني كه با استفاده از روشهاي ژنتيك متولد مي شوند اغلب دچار نقايص زيادي هستند و كمتر قابليت رهاسازي در زيستگاه طبيعي را دارا مي باشند و اين فرآيند در مورد پانداها در چين به صورت عيني تجربه شده است. علاوه بر اين، يوز ايراني به اقتضاي شرايط حاكم بر مناطق ايران، زيستگاه، روش شكار و حتي رجحان غذايي خود را تا حد زيادي تغيير داده است. بنابراين آيا مي توان چنين جانوري را در زيستگاه هاي هند كه تفاوت بسيار زيادي با ايران دارد، رهاسازي كرد؟!

مديرعامل انجمن يوزپلنگ ايراني در پايان گفت كه اين اقدام با مخالفت اكثر متخصصين داخلي و خارجي كه در اين باره صاحب نظر هستند روبه رو شده است. لذا به نظر مي رسد بهترين كار اين است كه هندوستان ابتدا اين آزمايش را با يوزهاي آفريقايي كه بسيار فراوانتر از ايراني ها هستند انجام دهد و در صورت موفقيت، اين طرح را با استفاده از بافتهاي زنده براي يوز ايراني اجرا كند نه به وسيله چند يوز بالغ ايراني كه دامنه خسارات آن براي حيات وحش ايران و اين گونه نادر بسيار سنگين مي باشد.

17-04-2011, 04:14 PM	#1
neda (کاربر طلایی) تاریخ عضویت: Mar 2011 نوشته ها: 648	يوز پلنگ ايراني يوز پلنگ ايراني سوگلي طبيعت ايران يوز پلنگ، حيواني است زيبا و مقاوم، با دست ها و پاهايي بلند و كشيده، كمر باريك و سينه اي فراخ، سري كوچك كه از دو گوشه چشم ها دو خط اشك زيبا تا گوشه هاي دهان امتداد مي يابد و چشم هايي درشت و طلايي كه به حيوان زيبايي وصف ناپذيري مي بخشد. اين حيوان در يك نظر بسيار شبيه پلنگ است، در صورتي كه اولا پلنگ خط اشكي در صورت ندارد و دوما اين حيوان هم قدي كوتاه، جثه اي حجيم و جمجمه اي به مراتب بزرگتر نسبت به يوز دارد. در ضمن خالهاي موجود روي پوست يوز، توپر و كوچك مي باشد، در صورتي كه اين خالها در پلنگ بزرگتر و توخالي مي باشد. يوز پلنگ در دل طبيعت و در مقايسه با ديگر گوشتخواران چون مرواريدي زيبا مي درخشد و گوي سبقت را از آن خود مي كند. در هيچ نقطه اي از دنيا خبري مبني بر حمله يوز به انسان گزارش داده نشده، حتي يك مورد. اين حيوان در ايران در مناطق استپي و حاشيه بيابان ها پراكنش دارد. يوزها در اين مناطق به دليل عوامل محدود كننده اي نظير روند تغييرات نامنظم طبيعت چون خشكسالي، عدم برنامه ريزي و مديريت صحيح گونه و زيستگاه، چراي بيش از حد دام ها، شكار حيوانات سم دار و حتي خود يوز، فعاليت هاي غيرمجاز اقتصادي چون فعاليت هاي معدني، جاده كشي و چندين مورد ديگر، محدود گرديده اند. بدين جهت يوزها در اين مناطق جايگاه ثابتي نداشته و پيوسته در حال گذر از نقطه اي به نقطه ديگر مي باشند. بنابراين، زيستگاه يوزها را مي توانيم اكوسيستمي با ماهيت حساس بخوانيم، كه درجه حساسيت آن تحت تأثير عوامل انساني و پديده توسعه دستخوش تغيير و دگرگوني شده است. اين امر با توجه به اهداف اكوسيستم كه همانا حفظ زندگي، ادامه آن و پيدايش زندگي جديد از سويي و پايدار نگاه داشتن شرايط زندگي از سوي ديگر است مغايرت دارد. در طبيعت سه اصل، فعاليت و دوام اكوسيستم ها را تضمين مي كند: الف- شرايط محيطي پايدار و كمتر تغيير پذير ب- هدايت و برقراري نظم پايدار پ- تنوع ژنتيكي افراد گونه كه متأسفانه عوامل مذكور در مورد يوزها و زيستگاه هايشان در ايران به زير سؤال رفته است و اين كاستي موجب به هم خوردگي تعادل زيستي مورد نياز يوزها گرديده است. يوزها به دليل تعداد محدود و پراكنش گسترده در ايران، اغلب داراي آميزش هاي درون گروهي و در نتيجه كاهش شديد تنوع ژنتيكي مي باشند كه منجر به محدود شدن سازگاري حيوان با تغييرات محيطي مي گردد. به اين ترتيب يوزها اصولا در برابر بيماري ها، تغييرات غذايي، تغييرات آب و هوايي و حتي رقابت هاي درون گروهي آسيب پذير شده اند. تداوم وضع موجود مي تواند تبديل به يكي از عوامل منجر به انقراض اين گونه در آينده به شمار آيد. در زيستگاه مورد علاقه يوزها به دليل دخالت هاي نابجا و اغلب غيرمسئولانه انسان اكوسيستم ها از حالت طبيعي خارج شده تا جايي كه حتي يوزها براي شكار و ادامه بقاي خود از دشت هاي باز و هموار كه مطمئنا زيستگاه اصلي آنها است به حاشيه كوه ها و كوه پايه ها رفته و براي ادامه بقاي خود به شكار گونه هاي كوهي و كوهپايه اي مي پردازند كه با توجه به آناتومي خاص بدن يوز چون، دست و پاهايي بلند و ظريف، جمجمه اي كوچك، آرواره هايي ضعيف، دندان هاي نيش كوتاه، كمر باريك و همچنين عضلاتي ضعيف نسبت به طعمه هاي كوهزي اغلب در شكار آنها با شكست مواجه مي شوند. همچنين به دليل وجود گونه هاي گوشتخوار بزرگي چون پلنگ و گرگ اين امر منجر به ريسك زيادي جهت بقاي آنها نيز خواهد شد. حتي گزارشاتي مبني بر حضور يوزها در حاشيه روستاها و شكار دام هاي اهلي به ثبت رسيده است. در اين مناطق نيز يوزها اغلب از دست شكارچيان، روستاييان و به ويژه سگ هاي گله در امان نبوده پس يا كشته مي شوند و يا زخمي، ولي به هر حال شكار خود را رها كرده و در نتيجه مجبورند جهت رفع گرسنگي خود و اغلب توله ها در ماده ها دست به كشتار دام بيشتري بزنند كه در نهايت اين وضع به از بين رفتن تعدادي از آنها منجر مي شود. به دليل عدم برنامه ريزي و مديريت صحيح گونه و زيستگاه از طرف دست اندركاران اغلب طعمه هاي يوز چون آهو، جبير و كلا گونه هاي دشتزي كه مهمترين شكار مورد علاقه اين حيوان مي باشند در محدوديت قرار گرفته و رو به انزوا مي نهند و جالب آنكه يوزها بيشتر تمايل به صيد گونه هاي وحشي دارند تا گونه هاي اهلي. به اين ترتيب يوزها به ويژه ماده ها مجبور به ترك زيستگاه خويش و طي مسافت هاي طولاني جهت تهيه غذا مي شوند. در ضمن اين حيوانات بيشتر مايل به صيد شكارهاي زنده هستند تا مردارخواري، اما هنگام كاهش طعمه و گرسنگي زياد مجبور به مردارخواري مي شوند كه متأسفانه اين امر موجب مرگ تعدادي از آنها در اثر تغذيه مردارهاي مسموم شده توسط دامداران مي گردد. اين امر مي تواند يكي از عوامل مهم در نرخ بالاي مرگ و مير يوزها به ويژه ماده ها در ايران باشد. با توجه به اين تفاسير و هرم اكولوژيكي كه از توليد كنندگان شروع و به مصرف كنندگان نهايي كه همانا گوشتخواران بزرگ جثه مي باشند مراتع در سلامت و پايداري زيستگاه و در نهايت يوزها به عنوان يكي از عوامل مهم مطرح مي باشند. البته اين نكته را نيز بايد مد نظر قرار داد كه در كنار بهبود وضعيت اقدامات حفاظتي جهت جلوگيري از شكار بي رويه و حتي اعلام ممنوعيت شكار و انجام مطالعات ميداني توسط متخصصان آشنا به علم روز، جهت پي بردن به عادات رفتاري و بررسي مجموع كنش ها و واكنش هاي يوز با محيط و همچنين با ديگر گونه هاي همزيست اجتناب ناپذير مي باشد. براي آنكه موجودي بتواند به حيات خود براي مدت طولاني ادامه دهد وجود سه اصل: پناهگاه (زيستگاهي امن) غذا (غذايي مطلوب و متناسب) و جفت الزامي است. در ايران زماني تمام اين موارد در زيستگاه ها موجود بوده اما به دليل عواملي چون هرج و مرج در زيستگاه ها تحولات درون سازمان ها، ضعف برنامه ريزي و مديريتي در زمينه علوم طبيعي، عدم ارتباط بين بخش هاي تئوري (دانشگاه ها) و عملي (سازمان ها) و فراموش شدن اهميت حيات وحش توسط روحانيون به عنوان الهام دهندگان مردم و دولت به عنوان حمايت كنندگان اصلي حيات وحش موجب از بين رفتن اين سه اصل و يا قسمتي از اين سه اصل گرديده است. طبق قانون حداقل ليبيگ نيازهاي اساسي موجودات زنده متغير است و تابع نوع موجودات زنده و محيط مي باشد، در شرايط مساوي آن عاملي محدود كننده است كه به حداقل برسد. شايان ذكر است كه اين قانون علاوه بر عوامل غذايي به عوامل اكولوژيكي نيز مربوط مي گردد. به اين جهت اين امرمي تواند حداقل به عنوان يك اصل جهت حفظ نسبتي از تنوع زيستي اكوسيستم هاي داخلي مطرح گردد. اطلاعاتي كه در حال حاضر در باره ويژگي هاي جمعيتي، پراكندگي، الگوهاي مهاجرتي و ديگر ويژگي هاي يوز توسط سازمان محيط زيست و عوامل پروژه يوز جمع آوري شده است به هيچ وجه كافي نيست تا بتوان بر مبناي آن تصميمي اخذ كرد و يا پيشنهادي جهت حفظ يوز در آينده ارائه داد.همچنين اطلاعات قابل اعتماد ديگري از ساير گونه هاي مهمي كه با يوز هم زيستگاه مي باشند موجود نيست. آگاهي از اين اطلاعات بخصوص در مورد وضعيت جنسيت، تركيب، ميزان مرگ و مير و وضعيت سني گونه ها جهت اجراي برنامه هاي مديريتي كه كارآمد و كارساز باشد الزامي است تا بتوان بر مبناي آن افزايش يا كاهش جمعيت را مشخص كرد. وضعيت اين حيوان حتي احساسات مردم ديگر كشورها بويژه مردم اروپا و آمريكا را نيز برانگيخته به طوري كه آنها نيز از وضعيت اين حيوان در ايران سؤالاتي را مطرح مي كنند. از جمله اقدامات بين المللي انجام پذيرفته جهت حفظ يوز در ايران مي توان به نامه خانم كريستين نوول معاون گونه هاي گربه سانان جهان در سال ۱۳۷۴ به آقاي دره شوري را نام بردكه درنهايت منجربه تشكيل پروژه يوزآسيايي گشت. به گفته مسئولان پروژه يوزآسيايي، در حال حاضر اغلب اقدامات انجام شده براي حفظ بقاي يوز در ايران در قالب طرح هاي حفاظت پيراموني چون افزايش پرسنل، قرارگاه و يا خارج كردن دام ها از برخي مناطق است كه اين مورد به صورت ناقص انجام گرفته است. در حالي كه مطالعات ميداني موجب رفع پاره اي ابهامات، انجام برنامه ريزي و مديريت كارآمد براي زيستگاه و گونه يوز و بدست آوردن اطلاعات جديد در زمينه ويژگي هاي رفتاري اين حيوان در موقعيت هاي مختلف مي شود. حتي گفته مي شود تنها يوزآسيايي موجود در اسارت در پارك پرديسان تهران (با عنوان ماريتا) يك نمونه كاملا سوخته به شمار مي رود كه ارزش هيچ گونه مطالعه و بررسي علمي را ندارد. بنابر اين نسبت به بهبود وضعيت نگاهداري و انتقال آن به زيستگاه جديدش كاملا بي تفاوت مي باشند و هيچ اقدام و اعمال نفوذي جهت حفظ آن صورت نمي دهند، در صورتي كه اين حيوان مي تواند نمونه اي بسيار باارزش جهت مطالعات علمي براي مؤسسات و سازمان هاي خارجي باشد. اين طرز نگرش عوامل پروژه يوز، ما را به ياد ضرب المثل معروف «آب در چشمه و ما تشنه لبان مي گرديم» مي اندازد. متأسفانه اين راه كارهاي پيشنهادي و يا انجام پذيرفته با اهداف اين پروژه ملي كه همانا حفظ يوز آسيا مي باشد (چه در اسارت و چه در طبيعت) سازگاري ندارد و حتي در نهايت صلاحيت بخش امور طبيعي سازمان را به زير سئوال مي برد. به اين ترتيب با صداقت كامل مي توانيم بگوييم كه تاكنون اين ما، پروژه يوز و سازمان حفاظت محيط زيست نبوده ايم كه از يوز در برابر خطر انقراض حفاظت كرده ايم بلكه اين طبيعت بوده است كه با توجه به توانايي هايي خويش از اين حيوان در برابر خطر انقراض حفاظت كرده است . زماني ببر و شير ايران منقرض شدند، حالا خطر انقراض يوز بدنبال دوگونه قبلي وجود دارد. اكنون بايد جهت حفظ يوز در ايران اقداماتي بنيادي تر و اساسي تر در كنار حفاظت پيراموني انجام گيرد. از جمله اين اقدامات مي توان به بررسي هاي ميداني هر چند بسيار مشكل در زمينه رفتارشناسي يوز و حتي طعمه هاي اصلي يوز چون جبير و آهو انجام داد. زيرا كه حتي كوچكترين نتيجه در اين زمينه مي تواند نحوه مديريت و برنامه ريزي جهت حفاظت گونه و زيستگاه را تغيير داده و حتي در جهت بهبود آن راه گشا باشد.زيرا كه يوز تنها جزئي از خانواده متلاشي شده حيات وحش ايران بشمار مي رود و ديري نخواهد پاييد كه به دنبال يوز، گربه پالاس، گربه شني، شوكا، مرال، خرس (سياه و قهوه اي)، كاراكل، جبير، آهو و حتي پلنگ و گرگ ايران نيز منقرض شوند و اين حقيقتي است كه طبيعت افشا خواهد كرد. با سخنان با ارزش ادوارد ويلسون زيست شناس برتر جهان كلام خويش را به پايان برسانم: «درست همانطور كه يك كشور رويدادهاي تاريخي مشخص، كتاب هاي كلاسيك، گنجينه هاي هنري و ساير معيارهاي عظمت خود را ارج مي نهد بايستي ياد بگيرد كه اكوسيستم هاي يگانه و شكننده خود، اين طنين همنوازي زمان و مكان را نيز قدر بداند». مهدي چلاني يوزپلنگ ايراني نياز به مراقبت بيشتري دارد در پي انتشار خبر مربوط به موافقت براي صيد زنده و تحويل دو قلاده يوزپلنگ ايراني به هند، با توجه به وجود انحصاري اين گونه زيستي در ايران و همچنين در خطر بودن نسل يوزپلنگ، در گفت وگو با «محمد صادق فرهادي نيا» مدير عامل انجمن يوزپلنگ ايراني، نظر وي را در اين باره جويا شديم. «فرهادي نيا» خاطر نشان ساخت: يوز پلنگ ميراث طبيعي و ثروت ملي ما به شمار مي رود و بنابر بررسي هاي صورت گرفته در حال حاضر حدود ۵۰ قلاده يوزپلنگ به صورت پراكنده در كشورمان وجود دارد و دادن ۲ قلاده از اين تعداد بدان معناست كه ما حدود ۵ درصد از جمعيت موجود را با دست خود كاهش داده ايم. در شرايط فعلي كه تعداد اين جانور بسيار كاهش يافته و خطر بروز كاهش تنوع ژنتيك بيش از پيش اين جانور را تهديد مي كند، ما ديگر نبايد خودمان حداقل اين روند را تسريع كنيم. مدير عامل انجمن يوزپلنگ ايراني افزود: در حال حاضر سازمان محيط زيست در حال اجراي پروژه مهمي براي حفظ اين جانور است كه نتايج قابل توجهي نيز به دنبال داشته است. اما در صورتي كه با خواسته هند موافقت شود بخش عظيمي از تلاشهايي كه در طي دو سال گذشته براي حفظ اين جانور صورت گرفته است، بي حاصل مي ماند. بنابراين ضرورت انجام بررسي ها و آزمايشهاي كافي قبل از هر اقدامي لازم است، بخصوص كه هندوستان بدون آن كه قبلا اين تجربه را روي جانور ديگري امتحان كرده باشد در اولين گام دست روي نادرترين نژاد از گربه سانان گذاشته است و نمي تواند حتي تضميني در اين مورد بدهد. وي با نام بردن از هند به عنوان يكي از زيستگاه هاي سابق يوزپلنگ در آسيا افزود :انگيزه هند از چنين اقدامي معرفي مجدد اين جانور به زيستگاههاي سابقش در هند است، در صورتي كه جانوراني كه با استفاده از روشهاي ژنتيك متولد مي شوند اغلب دچار نقايص زيادي هستند و كمتر قابليت رهاسازي در زيستگاه طبيعي را دارا مي باشند و اين فرآيند در مورد پانداها در چين به صورت عيني تجربه شده است. علاوه بر اين، يوز ايراني به اقتضاي شرايط حاكم بر مناطق ايران، زيستگاه، روش شكار و حتي رجحان غذايي خود را تا حد زيادي تغيير داده است. بنابراين آيا مي توان چنين جانوري را در زيستگاه هاي هند كه تفاوت بسيار زيادي با ايران دارد، رهاسازي كرد؟! مديرعامل انجمن يوزپلنگ ايراني در پايان گفت كه اين اقدام با مخالفت اكثر متخصصين داخلي و خارجي كه در اين باره صاحب نظر هستند روبه رو شده است. لذا به نظر مي رسد بهترين كار اين است كه هندوستان ابتدا اين آزمايش را با يوزهاي آفريقايي كه بسيار فراوانتر از ايراني ها هستند انجام دهد و در صورت موفقيت، اين طرح را با استفاده از بافتهاي زنده براي يوز ايراني اجرا كند نه به وسيله چند يوز بالغ ايراني كه دامنه خسارات آن براي حيات وحش ايران و اين گونه نادر بسيار سنگين مي باشد.

کاربران در حال دیدن موضوع: 1 نفر (0 عضو و 1 مهمان)