زاهدان - طبیعت و توریسم (طبیعت ایران و جهان، نقاط دیدنی، گردشگری)؛

Magnum · 06-06-2011, 08:48 AM

زاهدان

تاریخچه

شهر زاهدان كه امروزه به عنوان مركز استان سيستان و بلوچستان می‏باشد سابقه تاريخى چندانى ندارد. در زمان قاجاريه در محل فعلى شهر يك جنگل كوچك از درختان گز وجود داشت كه داراى مقدارى آب بود كه از زيرزمين بيرون مى‏آمد و بعلت نفوذپذيرى زياد خاك محل ظهور آن متغير بود و آب مازاد پس از ظهور دوباره به دورن زمين برمى‏گشت و به زبان مردم عامه «دزداب» ناميده مى‏شد.

براى اولين بار يكى از افراد بومى منطقه بنام مراد در سال 1277 ه.ش كاريزى در اين محل حفر كرد و به كار كشاورزى پرداخت، كم ‏كم آبادى كوچكى به وجود آمد. چون اين محل در سر راه ارتباطى غرب به هندوستان (مستعمره انگليس) قرار داشت از اهميت ويژه ‏اى برخوردار بود و دولت قاجاريه نيز به آن توجه مى‏كرد.

در سال 1281 ه.ش عده ‏اى از كارشناسان و متخصصان بلژيكى از طرف دولت مركزى ايران به منظور ايجاد يك گمرك مرزى به دزدآب آمدند و با احداث گمرك بر اهميت اين محل افزوده شد در نتيجه روزبروز جمعيت آن افزون مى‏شد و وسيع‏تر مى‏گرديد. با احداث راه ‏آهن كويته - زاهدان در زمان جنگ جهانى اول توسط انگليسى‏ها، تجارت و بازرگانى رونق يافت و عده‏ اى از كسبه براى اين امر در محل دزداب چادر زدند و با احداث چندين ساختمان گلى توسط كاركنان گمرك و تجار زمينه پيدايش شهر آشكار شد و دزداب رو به رشد و ترقى گذاشت.

با حمله قشون رضاخان به بلوچستان در سال 1307 ه.ش، عده‏ اى از نظاميان در دزداب مستقر شدند و فرماندارى اين محل بر عهده آنها بود، تا اينكه چند سال بعد مامورانى از طرف وزارت كشور عهده‏ دار فرماندارى بلوچستان گرديدند. و به پيشنهاد سرتيب امان الله جهانبانى درسال 1314ه.ش دزداب به زاهدان تغيير نام داد.

بلوچستان در اين زمان شامل شهرستانهاى زاهدان، ايرانشهر و سراوان بود و مركز آن شهر زاهدان تعيين گرديد. بعد از چند مدت بلوچستان با سيستان يك فرماندارى كل را تشكيل مى‏داد و سرانجام به استان سیستان وبلوچستان تبديل شد و زاهدان به عنوان مرکزیت استان انتخاب گردید.

محل امروزی زاهدان ، درگذشته جنگل گزی بوده واندکی آب درآن جریان داشته است. مردم این جارادزدآب می نامیدند. برخی براین باورند که چون دزدان ، این جنگل راکمینگاه خود قرارداده بودند،دزداب نامیده شده است، ولی حقیقت این است که آب جاری آنجا گاهی جریان داشته وگاهی درشن فرومی رفته وازنقطه دیگری بیرون می آمده است وبه عبارت دیگر درجاهایی که باد تپه های شنی ایجادمی کرده است ،آب اززیرتوده شن عبورمی کرده و در نقاط پست در سطح زمین جاری می شده است ( آبی که گاهی پیداوزمانی ناپدیدشود دزدآب نامیده می شود) به این دلیل به آن دزداب می گفتند.

درسال 1277ه ش(1898م) یکی ازساکنان آن حدود به نام مرادبه اتفاق فرزندانش درآن جاکاریزی احداث نمودوبه کشت وزرع اراضی مجاورآن پرداخت به مرور آبادی کوچکی به وجودآمدودزدآب نام گرفت که ازنقطه نظرسوق الجیشی وهم چنین مجاورت با مر زدو کشور افغانستان وهندوستان اهمیت خاصی رادارابودازاین روتوجه دولت مرکزی راجلب نمود و مامورانی به آن محل اعزام گردیدندوچهارسال بعد متخصصان بلژیکی که به استخدام دولت ایران درآمده بودندنیزبه منظوردایرنمودن گمرک خانه به دزد آب آمدند وازاین زمان به تدریج بروسعت جمعیت واعتباری این آبادی کوچک افزوده شدواساس زیربنای شهرفعلی استوار گردیدونام آن همچنان دزدآب بودتااین که درزمان حکومت رضاشاه وبه پیشنهاد تیمسار جهانبانی به زاهدان تغییرنام داد.

زاهدان درعصرقاجارورضاخان

درطول حکومت قاجارعنایت وتوجه درخوری به بلوچستان نشدودرنتیجه درهمین دوران انگلیسیها قسمتی ازبلوچستان راضمیمه هندوستان کردندوآن قسمت ازبلوچستان که درتصرف دولت ایران باقی مانده بودتحت رهبری خان های محلی به صورت ملوک الطوایفی اداره می شدوحکام محلی ازدولت مرکزی اطاعت نمی کردند.

احمدشاه آخرین پادشاه قاجار تصمیم گرفت که بلوچستان رامطیع خودسازدازاین روقوای نظامی به بلوچستان فرستاد، ولی سیاست آن روزکشوراقتضانکردکه قوای دولتی ازملک سیاه کوه جلوتربروند. باوجودتسلط ظاهری دولت ایران بربلوچستان، گمرک ایران درملک سیاه کوه مستقرشده بوددرصورتی که می بایست درمسیرجاده که مرز ایران وپاکستان است دایرباشد ونزدیکترین شهر بلوچستان به داخل ایران ، خاش بودزیرازاهدان درآن تاریخ احداث نشده بود.

به هرحال بازگشت قوای دولتی برجرات وجسارت خان های بلوچ افزودوتصرف بلوچستان مشکل ترشد.این وضع تااوایل حکومت رضاشاه ادامه داشت تااین که به سال 1307ش تیمسارامان الله جهانبانی،مامورفتح بلوچستان ومطیع کردن خان های متمردبلوچ شد.پس ازفتح بلوچستان،توسط قوای نظامی،یک تیپ درزاهدان ویک تیپ درخاش متمرکزگردید.

حکومت وفرمانداری زاهدان هم باافسران ارتش بود. چندسالی به همین نحوگذشت تااین که ماموران وزارت کشورعهده دارفرمانداری بلوچستان شدند.دراین هنگام سرزمین بلوچستان رابه سه شهرستان : زاهدان ،ایرانشهر و سراوان تقسیم نمودندوشهرستان زاهدان به عنوان مرکزآن ها تعیین شد.چندی بعدبلوچستان به همراه سیستان تشکیل یک فرمانداری کل راداد وسرانجام به استان سیستان وبلوچستان تبدیل شد. وزاهدان به عنوان مرکزاستان انتخاب شد.

شهرنشینی درزاهدان

ظاهرا زاهدان تنهاشهری است که دراوایل قرن اخیراحداث گردیده است. پیدایش شهر زاهدان براثرامتدادراه آهن هندبه ایران رخ داد زیرادرجنگ جهانی اول که کشوربی طرف ایران درمعرض تجاوز همسایه قدرتمندقرارگرفت روسهاراه آهن ماورای قفقازرابه تبریز اتصال دادندوانگلیسهانیزراه آهن هندوستان رابه زاهدان رساندندوحتی می خواستندآن رابه مشهداتصال دهند.

انقلاب روسیه وشکست آلمان نقشه هارا تغییردادوعلاوه برراه آهن ، فرودگاهی نیز برای هواپیماها درزاهدان احداث شد و درنظربود فرودگاه دیگری هم بین میرجاوه وزاهدان ساخته شودکه آثارآن هنوزهم دیده میشودولی روسهامانع ازاحداث فرودگاه بعدی شدند به هرحال راه اهن هندوستان درزاهدان متوقف شدتجاری که با کشور هندمبادلات بازرگانی داشتند دراین نقطه اجتماع کردند وبه تصوراینکه راه اهن برچیده خواهدشد چادرزدندودرچادرها کارهای تجارتی خودراانجام می دادندازانجاکه طوفان های شدیدبه ویژه در ماه های اسفندوفروردین زندگی زیرچادررامشکل می نمود و از طرفی باران های شدیدخاص مناطق گرمسیری که معمولا بصورت رگبارهای تندمی بارید مشکل دیگری به وجودمی آورد.

ماموران گمرک وتجاردچارزحمت می شدندوازاین روبه فکراحداث خانه های گلی افتادند و چون درانجاکارگر بنا وجودنداشت چندنفربنای یزدی وبیرجندی وجمعی کارگربیرجندی ، کرمانی، بلوچ وسیستانی به زاهدان اوردندوشروع به ساختن خانه های گلی ارزان قیمت نمودند واولین نشانه های شهرنشینی پدیدارشد.

فهرست آثار و ابنيه تاريخى زاهدان

شهر زاهدان مركز استان سيستان و بلوچستان است. چون قدمت اين شهر بيش از چند دهه نيست، داراى آثار تاريخى قابل توجهى نيست و تنها در چندين بناى اين شهر سبك معمارى جلب توجه مى‏كند. در منطقه لاديز از بخش ميرجاوه اين شهرستان اشيايى سنگى از دوران پارينه سنگى با قدمت 80 تا 100 هزار ساله شناسايى سطحى شده‏اند. در دامنه شمالى كوه تفتان در روستاى روپس از توابع دهستان تمين يك غار طبيعى وسيعى وجود دارد كه داراى چندين قبر كهن مى‏باشد و معروف به هفتاد ملا است.

در شمال غربى زاهدان در روستاى گراغه آثارى بصورت تپه ‏هاى خاك وجود دارد كه نشان مى‏دهد افرادى در اين محل با استفاده از معادن مس به صنعت ذوب مس و ساختن ظروف مسى اشتغال داشته ‏اند.

آثار باستانى و ابنيه تاريخى شهرستان زاهدان عبارتند از:

محوطه ‏هاى باستانى: محوطه باستانى لاديز - تپه باستانى گَراغِه - بناهاى صخره‏اى تَمينْ

قلاع: قلعه گودال روپَسْ
ساير آثار: قبرستان هفتاد ملا روپَسْ - بازارچه سرپوش زاهدان - ساختمانهاى قديمى گمرك - شهربانى سابق و پست بخش ميرجاوه - بناى قديمى دادگسترى زاهدان

06-06-2011, 08:48 AM	#1
Magnum (کاربر طلایی) تاریخ عضویت: Mar 2011 نوشته ها: 512	زاهدان زاهدان تاریخچه شهر زاهدان كه امروزه به عنوان مركز استان سيستان و بلوچستان می‏باشد سابقه تاريخى چندانى ندارد. در زمان قاجاريه در محل فعلى شهر يك جنگل كوچك از درختان گز وجود داشت كه داراى مقدارى آب بود كه از زيرزمين بيرون مى‏آمد و بعلت نفوذپذيرى زياد خاك محل ظهور آن متغير بود و آب مازاد پس از ظهور دوباره به دورن زمين برمى‏گشت و به زبان مردم عامه «دزداب» ناميده مى‏شد. براى اولين بار يكى از افراد بومى منطقه بنام مراد در سال 1277 ه.ش كاريزى در اين محل حفر كرد و به كار كشاورزى پرداخت، كم ‏كم آبادى كوچكى به وجود آمد. چون اين محل در سر راه ارتباطى غرب به هندوستان (مستعمره انگليس) قرار داشت از اهميت ويژه ‏اى برخوردار بود و دولت قاجاريه نيز به آن توجه مى‏كرد. در سال 1281 ه.ش عده ‏اى از كارشناسان و متخصصان بلژيكى از طرف دولت مركزى ايران به منظور ايجاد يك گمرك مرزى به دزدآب آمدند و با احداث گمرك بر اهميت اين محل افزوده شد در نتيجه روزبروز جمعيت آن افزون مى‏شد و وسيع‏تر مى‏گرديد. با احداث راه ‏آهن كويته - زاهدان در زمان جنگ جهانى اول توسط انگليسى‏ها، تجارت و بازرگانى رونق يافت و عده‏ اى از كسبه براى اين امر در محل دزداب چادر زدند و با احداث چندين ساختمان گلى توسط كاركنان گمرك و تجار زمينه پيدايش شهر آشكار شد و دزداب رو به رشد و ترقى گذاشت. با حمله قشون رضاخان به بلوچستان در سال 1307 ه.ش، عده‏ اى از نظاميان در دزداب مستقر شدند و فرماندارى اين محل بر عهده آنها بود، تا اينكه چند سال بعد مامورانى از طرف وزارت كشور عهده‏ دار فرماندارى بلوچستان گرديدند. و به پيشنهاد سرتيب امان الله جهانبانى درسال 1314ه.ش دزداب به زاهدان تغيير نام داد. بلوچستان در اين زمان شامل شهرستانهاى زاهدان، ايرانشهر و سراوان بود و مركز آن شهر زاهدان تعيين گرديد. بعد از چند مدت بلوچستان با سيستان يك فرماندارى كل را تشكيل مى‏داد و سرانجام به استان سیستان وبلوچستان تبديل شد و زاهدان به عنوان مرکزیت استان انتخاب گردید. محل امروزی زاهدان ، درگذشته جنگل گزی بوده واندکی آب درآن جریان داشته است. مردم این جارادزدآب می نامیدند. برخی براین باورند که چون دزدان ، این جنگل راکمینگاه خود قرارداده بودند،دزداب نامیده شده است، ولی حقیقت این است که آب جاری آنجا گاهی جریان داشته وگاهی درشن فرومی رفته وازنقطه دیگری بیرون می آمده است وبه عبارت دیگر درجاهایی که باد تپه های شنی ایجادمی کرده است ،آب اززیرتوده شن عبورمی کرده و در نقاط پست در سطح زمین جاری می شده است ( آبی که گاهی پیداوزمانی ناپدیدشود دزدآب نامیده می شود) به این دلیل به آن دزداب می گفتند. درسال 1277ه ش(1898م) یکی ازساکنان آن حدود به نام مرادبه اتفاق فرزندانش درآن جاکاریزی احداث نمودوبه کشت وزرع اراضی مجاورآن پرداخت به مرور آبادی کوچکی به وجودآمدودزدآب نام گرفت که ازنقطه نظرسوق الجیشی وهم چنین مجاورت با مر زدو کشور افغانستان وهندوستان اهمیت خاصی رادارابودازاین روتوجه دولت مرکزی راجلب نمود و مامورانی به آن محل اعزام گردیدندوچهارسال بعد متخصصان بلژیکی که به استخدام دولت ایران درآمده بودندنیزبه منظوردایرنمودن گمرک خانه به دزد آب آمدند وازاین زمان به تدریج بروسعت جمعیت واعتباری این آبادی کوچک افزوده شدواساس زیربنای شهرفعلی استوار گردیدونام آن همچنان دزدآب بودتااین که درزمان حکومت رضاشاه وبه پیشنهاد تیمسار جهانبانی به زاهدان تغییرنام داد. زاهدان درعصرقاجارورضاخان درطول حکومت قاجارعنایت وتوجه درخوری به بلوچستان نشدودرنتیجه درهمین دوران انگلیسیها قسمتی ازبلوچستان راضمیمه هندوستان کردندوآن قسمت ازبلوچستان که درتصرف دولت ایران باقی مانده بودتحت رهبری خان های محلی به صورت ملوک الطوایفی اداره می شدوحکام محلی ازدولت مرکزی اطاعت نمی کردند. احمدشاه آخرین پادشاه قاجار تصمیم گرفت که بلوچستان رامطیع خودسازدازاین روقوای نظامی به بلوچستان فرستاد، ولی سیاست آن روزکشوراقتضانکردکه قوای دولتی ازملک سیاه کوه جلوتربروند. باوجودتسلط ظاهری دولت ایران بربلوچستان، گمرک ایران درملک سیاه کوه مستقرشده بوددرصورتی که می بایست درمسیرجاده که مرز ایران وپاکستان است دایرباشد ونزدیکترین شهر بلوچستان به داخل ایران ، خاش بودزیرازاهدان درآن تاریخ احداث نشده بود. به هرحال بازگشت قوای دولتی برجرات وجسارت خان های بلوچ افزودوتصرف بلوچستان مشکل ترشد.این وضع تااوایل حکومت رضاشاه ادامه داشت تااین که به سال 1307ش تیمسارامان الله جهانبانی،مامورفتح بلوچستان ومطیع کردن خان های متمردبلوچ شد.پس ازفتح بلوچستان،توسط قوای نظامی،یک تیپ درزاهدان ویک تیپ درخاش متمرکزگردید. حکومت وفرمانداری زاهدان هم باافسران ارتش بود. چندسالی به همین نحوگذشت تااین که ماموران وزارت کشورعهده دارفرمانداری بلوچستان شدند.دراین هنگام سرزمین بلوچستان رابه سه شهرستان : زاهدان ،ایرانشهر و سراوان تقسیم نمودندوشهرستان زاهدان به عنوان مرکزآن ها تعیین شد.چندی بعدبلوچستان به همراه سیستان تشکیل یک فرمانداری کل راداد وسرانجام به استان سیستان وبلوچستان تبدیل شد. وزاهدان به عنوان مرکزاستان انتخاب شد. شهرنشینی درزاهدان ظاهرا زاهدان تنهاشهری است که دراوایل قرن اخیراحداث گردیده است. پیدایش شهر زاهدان براثرامتدادراه آهن هندبه ایران رخ داد زیرادرجنگ جهانی اول که کشوربی طرف ایران درمعرض تجاوز همسایه قدرتمندقرارگرفت روسهاراه آهن ماورای قفقازرابه تبریز اتصال دادندوانگلیسهانیزراه آهن هندوستان رابه زاهدان رساندندوحتی می خواستندآن رابه مشهداتصال دهند. انقلاب روسیه وشکست آلمان نقشه هارا تغییردادوعلاوه برراه آهن ، فرودگاهی نیز برای هواپیماها درزاهدان احداث شد و درنظربود فرودگاه دیگری هم بین میرجاوه وزاهدان ساخته شودکه آثارآن هنوزهم دیده میشودولی روسهامانع ازاحداث فرودگاه بعدی شدند به هرحال راه اهن هندوستان درزاهدان متوقف شدتجاری که با کشور هندمبادلات بازرگانی داشتند دراین نقطه اجتماع کردند وبه تصوراینکه راه اهن برچیده خواهدشد چادرزدندودرچادرها کارهای تجارتی خودراانجام می دادندازانجاکه طوفان های شدیدبه ویژه در ماه های اسفندوفروردین زندگی زیرچادررامشکل می نمود و از طرفی باران های شدیدخاص مناطق گرمسیری که معمولا بصورت رگبارهای تندمی بارید مشکل دیگری به وجودمی آورد. ماموران گمرک وتجاردچارزحمت می شدندوازاین روبه فکراحداث خانه های گلی افتادند و چون درانجاکارگر بنا وجودنداشت چندنفربنای یزدی وبیرجندی وجمعی کارگربیرجندی ، کرمانی، بلوچ وسیستانی به زاهدان اوردندوشروع به ساختن خانه های گلی ارزان قیمت نمودند واولین نشانه های شهرنشینی پدیدارشد. فهرست آثار و ابنيه تاريخى زاهدان شهر زاهدان مركز استان سيستان و بلوچستان است. چون قدمت اين شهر بيش از چند دهه نيست، داراى آثار تاريخى قابل توجهى نيست و تنها در چندين بناى اين شهر سبك معمارى جلب توجه مى‏كند. در منطقه لاديز از بخش ميرجاوه اين شهرستان اشيايى سنگى از دوران پارينه سنگى با قدمت 80 تا 100 هزار ساله شناسايى سطحى شده‏اند. در دامنه شمالى كوه تفتان در روستاى روپس از توابع دهستان تمين يك غار طبيعى وسيعى وجود دارد كه داراى چندين قبر كهن مى‏باشد و معروف به هفتاد ملا است. در شمال غربى زاهدان در روستاى گراغه آثارى بصورت تپه ‏هاى خاك وجود دارد كه نشان مى‏دهد افرادى در اين محل با استفاده از معادن مس به صنعت ذوب مس و ساختن ظروف مسى اشتغال داشته ‏اند. آثار باستانى و ابنيه تاريخى شهرستان زاهدان عبارتند از: محوطه ‏هاى باستانى: محوطه باستانى لاديز - تپه باستانى گَراغِه - بناهاى صخره‏اى تَمينْ قلاع: قلعه گودال روپَسْ ساير آثار: قبرستان هفتاد ملا روپَسْ - بازارچه سرپوش زاهدان - ساختمانهاى قديمى گمرك - شهربانى سابق و پست بخش ميرجاوه - بناى قديمى دادگسترى زاهدان

کاربران در حال دیدن موضوع: 1 نفر (0 عضو و 1 مهمان)