معبد ماهابودي، قديمي‌ترين سازه خشتي شرق هند

[mohsen000]

معبد ماهابودي در بودا گايا و در مكاني واقع شده است كه بودا، به روشن‌بيني دست يافت. بودا گايا در 96 كيلومتري پانتا در ايالت بيهار هندوستان واقع شده است. معبد فعلي يكي از نخستين معابد بودايي است كه تماماً از خشت است. معبد ماهابودي از سال 2002 ميلادي، در فهرست ميراث جهاني يونسكو ثبت شده است.

معبد ماهابودي در بودا گايا و در مكاني واقع شده است كه سيذارتا گائوتاما، ملقب به بودا، به روشن‌بيني دست يافت. بودا گايا در 96 كيلومتري پانتا در ايالت بيهار هندوستان واقع شده است. معبد فعلي كه قدمت آن به قرن پنجم يا ششم ميلادي بازمي‌گردد، يكي از نخستين معابد بودايي است كه تماماً از خشت ساخته شده است. معبد ماهابودي از سال 2002 ميلادي، در فهرست ميراث جهاني يونسكو ثبت شده است.
بر اساس روايات تاريخي، در حدود سال 530 پيش از ميلاد، سيذارتا گائوتاما كه كاهني سرگردان بود، به كرانه‌هاي پوشيده از درخت رودخانه فالگو در نزديكي شهر گايا رسيد. بر اساس متون بودايي، سيذارتا گائوتاما در آن جا به حال مراقبه زير يك درخت انجير هندي (كه بعدها به درخت بودا مشهور شد) نشست و پس از سه روز و سه شب، به روشن‌بيني و پاسخ سئوالاتي كه در جستجويش بود دست يافت. معبد ماهابودي در اين محل به يادبود اين واقعه ساخته شد.
بودا هفت هفته آتي را در نقاط مختلفي در همان محدوده به حالت مراقبه و تفكر درباره تجربه‌اش گذراند. مكان‌هاي خاص و متفاوتي در معبد ماهابودي وجود دارد كه مرتبط با آئين‌ها و رويدادهاي اين هفت هفته است:
ــ بودا هفته اول زير درخت انجير هندي به حال مراقبه نشست.
ــ طي هفته دوم، بودا بي‌وقفه ايستاد و به درخت انجير هندي خيره ماند. در اين محل گنبد انيمشلوكا، در شمال شرقي معبد ماهابودي، به يادبود اين واقعه ساخته شد. در اين محل همچنين مجسمه‌اي از بودا با چشمان خيره به درخت مقدس ساخته شده است.
ــ طي هفته‌هاي بعد بودا به قدم زدن ميان محل گنبد انيمشلوكا و درخت مقدس پرداخت. بر اساس افسانه‌ها، در طول اين مسير كه اكنون به مسير گوهري شهرت دارد، گل‌هاي نيلوفر روئيد.

در حدود سال 250 پيش از ميلاد، يعني حدود 250 سال پس از روشن‌بيني بودا، امپراتور آشوكا از بودا گايا بازديد كرد و دستور ساخت يك معبد را در محل الهام بودا داد. آشوكا همچنين دستور نصب اورنگي الماس‌نشان را در محل دقيق مراقبه بودا صادر كرد. به اين ترتيب امپراتور آشوكا موسس معبد ماهابودي محسوب مي‌شود. اين معبد طي قرون آتي تخريب شد و در قرن پنج يا شش ميلادي مورد بازسازي كلي قرار گرفت.
با افول سلسله‌هاي حكومتي حامي بوديسم، اين دين نيز رو به افول گذاشت و در دوره تهاجم مسلمانان به رهبري محمد‌بن‌قاسم و نيز هون‌هاي سفيد دين بودا و معبد ماهابودي به محاق رفت. اما با روي كار آمدن سلسله امپراتوري پالا در شمال شرقي شبه قاره هند، بوديسم بار ديگر بين قرون هشتم و دوازدهم ميلادي رونق گرفت. اما پس از قرن دوازدهم و با غلبه هندوها بر سلسله پالا و نيز هجوم آتي مسلمانان، بوديسم در هند تا حد زيادي از ميان رفت و معبد ماهابودي متروكه و مخروبه شد.
در دهه 1880 ميلادي، انگليسي‌هاي حاكم بر هند بازسازي و مرمت معبد ماهابودي را زير نظر سِر الكساندر كانينگهام آغاز كرد. مدت كمي بعد از اين، در سال 1891، رهبر بوداييان سري‌لانكا مبارزه‌اي را براي بازگرداندن كنترل اين معبد مقدس (كه در اين زمان هندوها كنترل اين معبد را به دست داشتند) به بوداييان آغاز كرد. بالاخره در سال 1949 كنترل معبد از رهبر محلي هندوها به حكومت ايالت بيهار منتقل شد و حكومت بيهار نيز به نوبه خود كميته‌اي را براي مديريت اين معبد تشكيل داد. اين كميته از 9 عضو تشكيل شده كه اكثريت آن‌ها، از جمله رئيس كميته، بايد مطابق قانون هندو باشند.
معبد ماهابودي تماماً از خشت ساخته شده است و قديمي‌ترين سازه خشتي شرق هند محسوب مي‌شود. اين معبد نمونه‌اي عالي از هنر خشت‌‌زني و چينه‌بندي هندي محسوب مي‌شود و تأثير زيادي بر سنت‌هاي معماري منطقه طي قرون آتي گذاشته است. بر اساس سند رسمي يونسكو، «معبد فعلي ماهابودي يكي از قديمي‌ترين و تأثيرگذارترين سازه‌هاي خشتي منطقه است كه قدمت آن به اواخر دوره گوپتا بازمي‌گردد.»
برج مركزي معبد ماهابودي 55 متر ارتفاع دارد و در قرن نوزدهم مورد بازسازي كلي قرار گرفته است. در چهار گوشه برج مركزي چهار برج كوچك ساخته شده است كه از نظر فرم و سبك مشابه برج مركزي هستند.
در حال حاضر گذرگاهي مرمرين دور معبد كشيده شده است و نورپردازي زيبايي شب‌ها معبد ماهابودي را غرق در نور مي‌كند. معبد بالايي در حال حاضر به مراقبه در سكوت اختصاص دارد و در آن به روي عموم باز است. زمين نيز پوشيده از تخته‌هاي نيايش است كه بوداييان اروپايي، تبتي و آسيايي مراسم نيايش خود را در سكوت روي آن‌ها انجام مي‌دهند. بوداييان از مليت‌ها و سنين مختلف در سه مسير مختلف حول معبد طواف مي‌كنند يا زير درخت‌هاي اطراف معبد به حال مراقبه مي‌نشينند. معبد ماهابودي علاوه بر زيبايي‌هايش براي پيروان ديگر اديان، جايي است كه هر يك از پيروان آئين بودا احساس راحتي و در خانه بودن مي‌كند.

[mohsen000]

معبد «بارابودور» واقع در جنگل های جزیره ی جاوه در اندونزی کنونی، بزرگ ترین معبد بودایی در جهان به شمار می آید. این معبد بین سال های ۷۵۰ تا ۸۵۰ میلادی ساخته شده است. اما بعدها در اثر زلزله ای ویران گردید و برای قرن ها از نظر پنهان ماند. تا اینکه در سال ۱۸۱۴ میلادی بار دیگر باستان شناسان آن را یافته طی سالیان بعد به همان صورت اولیه بازسازی کردند.
این معبد سازه ای هرمی شکل است که بر روی سکویی با قاعده ی مربع به ابعاد ۱۲۳ * ۱۲۳ متر قرار گرفته است. بر روی این سکو، پنج طبقه از ایوان های مربع شکل ساخته شده که هرچه بنا بالاتر می رود این ایوان ها کوچک تر می شود. سه طبقه ی ایوان دایره ای شکل، بالاترین قسمت بنا را تشکیل می دهد که در بلندترین نقطه ی آن، زیارتگاهی گنبدی شکل وجود دارد که مناره ای در رأس آن وجود دارد و آن را شبیه به یک زنگ نشان می دهد . این سازه در فرهنگ بودایی اصطلاحاً استوپا نامیده می شود. ارتفاع بلندترین نقطه ی معبد از سطح زمین مجاور آن، ۳۵ متر می باشد.

در اطراف گنبد اصلی و بر روی ایوان های دایره ای شکل نیز ۷۲ استوپای کوچک تر سنگی ساخته شده است که در داخل هر یک از آنها یک مجسمه ی بودا قرار دارد. این گنبدها در عین اینکه وظیفه محافظت از مجسمه ها را بر عهده دارند، سوراخ هایی بر بدنه های خود دارند که از داخل آنها می توان مجسمه ها را مشاهده نمود.

رفتن به بالاترین قسمت معبد، شبیه بالا رفتن از کوه است و برای رفتن به رأس بنا باید از پله ها و راهروهای مارپیچی گذشت که بر روی دیوارهای آن هزاران نقش برجسته و کنده کاری های فوق العاده زیبا حجاری شده است. این تصاویر داستان هایی از زندگی بودا و یا افسانه های قدیمی مردم جاوه را روایت می کنند. معبد اصلی در رأس بنا به گونه ای ساخته شده است که مشاهده آن از پایین ناممکن است و رسیدن به قله ی آن، نشانه راهی است که انسان در طی زندگی، برای رسیدن به رشد معنویت و اندیشه طی می کند.

معبد بارابودور در سال ۱۹۹۱ میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.