آشنایی با منطقه حفاظت شده تندوره

[neda]

آشنایی با منطقه حفاظت شده تندوره

تاریخچه تندوره:

پارک ملی تندوره با مساحت 73435 هکتار در بهمن ماه سال 1347 به عنوان منطقه حفاظت تندوره قرق گردید و در اسفند ماه سال 1348 به پارک وحش تندوره تغییرنام یافت . در خرداد ماه سال 1350 قسمتی از شرق (ناحیه مجاور گردنه الله اکبر) حذف و در بهمن ماه سال 1353 عنوان پارک ملی تندوره به منطقه داده شد .

مساحت پارک در تاریخ یاد شده 53780 هکتار بوده است . از سال 1357 به بعد به دلائل متعددی مانند عدم وجود امکان حفاظت از محدوده و موجودیت مناطق ، افزایش تعداد دام و تعرض دامداران ، افزایش تخلفات ، ناباوری تصمیم گیران ذیربط به لزوم حفاظت منابع طبیعی و عدم شناخت سایرارگانهای دولتی از ارزشهای غیرقابل جانشین این پارک و همچنین استنباط نادرست از مضمون پارکهای ملی و در مواردی رعایت حال دامداران ، مرزها و محدوده پارک تندوره ،‌مورد تجدیدنظر قرار گرفت و در شهریور ماه سال 1361 محدوده این پارک با مساحت 37800 هکتار توسط شورای عالی حفاظت محیط زیست به تصویب رسید .

ضمنا” در قسمت شمال و غرب پارک و پیوسته به آن ،‌منطقه حفاظت شده ای تحت همین عنوان (تندوره) با مساحت 23000 هکتار وجود دارد .

پارک ملی تندوره از نظر تاریخی نیز حایز اهمیت بوده ودر گذشته نه چندان دور راه ارتباطی درگز به قوچان از این منطقه می گذشته است .

در این منطقه آثار و بقایای سکونت در دورانهای گذشته به چشم می خورد که از آنجمله میتوان به آثار باقی مانده از قلعه ای قدیمی به نام قلعه رجبه اشاره نمود که بنا بر مشهور قدمت آن به قبل از اسلام بر می گردد .

دو زیارتگاه چهلمیر و بابا نستان از قدیم الایام مورد احترام بوده و همه روزه محل حضور تعداد زیادی از علاقمندان ومشتاقا ن زیارت از این اماکن می باشند .

محیط طبیعی :

پارک ملی تندوره با وسعتی معادل 4448 هکتار ، در شمال شرقی کشور و نزدیک ترکمنستان در 37 درجه و 29 دقیقه تا 37 درجه و 33 دقیقه عرض جغرافیایی و 58 درجه و 33 دقیقه تا 58 درجه و 54 دقیقه طول جغرافیایی واقع گردیده است . براساس تقسیم بندی مجموعه تندوره در شمال استان خراسان در شهرستان درگز قرار دارد . این منطقه در حوزه آبریز هریررود و کشف رود و زیرحوزه رودخانه درونگر قرار گرفته است .

مرتفع ترین نقطه این منطقه قله قنبرعلی در جنوب محدوده به ارتفاع 2586 متر است و پست ترین نقطه با ارتفاع 884متر در بخش شمالی محدوده قرار دارد . این منطقه فاقد مراکز جمعیتی میباشد و تنها پاسگاههای محیط بانی چهل میر,‌ بابانستان ، شکراب ، تیوان ، درونگر ،‌چرلاق و زیارتگاه علی بلاغ در آن قرار دارند .

مجموعه تندوره از نظر منابع آبی فاقد رودخانه های مهم است و قسمت اعظم منابع آب این منطقه را چشمه ها تشکیل می دهند . آبدهی چشمه های منطقه چشمگیر نبوده و تنها چشمه های چهل میر و چرلاق به طور نسبی دارای آبدهی بیشتری در مقایسه با سایر چشمه ها می باشند .
شکل خاص زیستی.ساختمان خاک .تغییرات ارتفاع .میزان بارش و شکل آن ونوسانات و گرما سبب گردیده پوشش گیاهی متنوعی در این ناحیه دیده شود .

این پوشش فون خاصی را در حوزه پرورش داده ومنطقه ای زیبا را در این ناحیه از کشور ایجاد نموده که ازمیراثهای باارزش کشور در استان خراسان میباش . در این پارک تاکنون 60 خانواده گیاهی با 373 گونه تشخیص داده شده که در این میان خانواده Compositea با 6/12 درصد و 47 گونه بالاترین تنوع گونه ای را به خوداختصاص داده است .

این پارک ومنطقه امن و حفاظت شده آن به خاطر سیمای طبیعی خود یکی از باارزش ترین بخشهای طبیعت حفظ شده ایران بوده و پارک ملی آن باتوجه به تنوع و غنای طبیعی آن در رده مهمترین پارکهای ملی ایران که ارزش جهانی دارد محسوب میگردد .

تندوره درناحیه نسبتا خشک بخش شمالی استان خراسان قرار دارد متوسط میزان بارش اگرچه بیش از 3300 میلیمتر در سال میباشد ولی به علت عدم توزیع متعادل طی فصول مختلف سال منطقه در مجموع تحت تاثیر عوامل خشکی قرار می گیرد .

منطقه به خاطر حفاظت چندین ساله از چشم اندازهای زیبایی در ارتباط با گونه های یکنواخت بعضی گلهای وحشی مثل شقایق و زنبق برخوردار گشته است .

جنگلی پهن برگ دیده میشد که عموما" به صورت انبوه و تراکم در آمده اند و جنگلهای ارس تقریبا درتمامی پارک از پراکنده تا متراکم دیده میشود . تمامی این عوامل محیط بسیار این مطلوبی ملی تندوره در جایگاه رفیعی قرارگرفته است .

شاخص ترین گونه پستاندار منطقه قوچ و میش اوریال است که خالص ترین نژاد آن را میتوان در این پارک مشاهده نمود .کل وبز . پلنگ. کفتار.گربه پالاس وخوک و گراز از دیگر گونه های شاخص پارک میباشند که در سرتاسر پارک باتوجه عادات زیستی گونه پراکنده هستند.

دره های چهل میر .چرلاغ با جریان دائمی آب چشم اندازهای بسیار بدیهی را فراهم نموده و دارای استعدادهای بالقوه بالایی جهت بهره برداریهای تفرجگاهی و گردشگری میباشند .دره چهل میر در حال حاضر به همین منظور مورد بهره برداری قرار گرفته و سالیانه بیش از 50 هزار نفر از مناطق دلپذیر این ناحیه استفاده مینمایند .

منطقه در گذشته های نه چندان دور از جنگلهای ارس متراکم پوشیده بود که در اثر بهره برداری مفرط تخریب گشته است . البته اگرچه حدود 35 سال حفاظت نتوانسته است .پارک را به جایگاه اولیه خود برگرداند که حداقل 3 قرن زمان نیاز است ولی رشد چشمگیر ارس های جوان در کنارگونه های پهن برگ درختچه ای داخل دره ها نوید نشان دهنده استعداد خوب منطقه جهت احیا و بازسازی است که مسلما حفاظت در این ارتباط نقش عمده داشته است . یکی از خصوصیات جنوب این پارک تراکم پوشش گیاهی و تثبیت خاک منطقه درمقابل فرسایش میباشد .80 درصد پارک از نظر تثبیت گشته ودر بقیه مناطق این وضعیت بسیار محدود است . بگونه ای که روان آب حاصله از شیب های مختلف به ندرت به کف دره ها می رسد.

شکل بارش به استثنای مناطق پست شرق پارک که بیشتر به شکل باران است در سایر نقاط بصورت برف میباشد و توده های برف در ارتفاعات غربی منطقه تا اوایل خرداد ماه نیز مشاهده میگردد . نهایتا محیط طبیعی پار ک ملی تندوره که در گستره خود ترکیبی ازکوههای مرتفع .تپه ماهورهای پست و دشتهای دامنه ای میباشد از نظر ساختارهای اکولوژیکی و تنوع زیستی یکی از بدیع ترین مناطق استان وکشور بوده و به عنوان یکی از ذخیره گاههای با ارزش ژنتیکی باارزش مطرح گشته است


موقعیت جغرافیایی منطقه :

ارک ملی تندوره با وسعتی معادل 4448 هکتار در شمال شقی کشور و نزدیک ترکمنستان در 37 درجه و 19 دقیقه تا 37 درجه و 33 دقیقه عرض جغرافیایی و 58 درجه و 33 دقیقه تا 58 درجه و 54 دقیقه طول جغرافیایی واقع گردیده است .


حد و حدود منطقه :

از شمال : از تقاطع جاده انتقال نیرو با زوی تیوان به طرف شرق در امتداد این جاده و حد جنوب اراضی زراعی تخته ایچقه منتهی به زوی شی و سپس در امتداد خط مستقیم مفروض غربی شرقی که بعدا” بوسیله ایجاد جاده مشخص خواهد شد. پس از گذشتن از زوی زولی در امتداد حد جنوبی زراعات قریه بابانستان منتهی به دره گاو درمیان و در امتدادحد جنوبی اراضی زراعی چرلاق ،‌ محسن آباد ، جشن آباد،‌دودانلو ،‌منتهی به دره چهل میر در تلاقی دره قرقاول با این دره .

از شرق : از تلاقی دره قرقاول با دره جهل مر به طرف جنوب در امتداد دره قرقاول و جاده مالرو منتهی به قله کله شک و در امتداد خط الراس منتهی به قله پودنه .

از جنوب : از قله پودنه به طرف غرب در امتداد خط الراس و قله چغمور ،‌ترنو ، شمس مقری ،‌گنده ، شکراب ، قره نی ، ایدانه ، مدخان ، قنبرعلی ، موری تا گردنه تیوان .

از غرب : از گردنه تیوان به طرف جنوب در امتداد زوی تیوان تا محل تلاقی جاده خط انتقال نیرو.